Ad Valvas 2006-2007 - pagina 87

AD VALVAS 5 OKTOBER 2006

W E T E N S C H A P

Paleontoloog promoveert op nieuw soort mosasaurus

Jurassic Park aan de Maas

PAGINA 7

> Weetjes

Anne Schulp reist de hele wereld over om zijn grote liefde, de mosasaurus, beter te leren kennen. TEKST: PETER BREEDVELD FOTO: ANNE SCHULP

MS-tabletten Het nieuwe medicijn Fingolimod (FTY720) voor de behandeling van Multiple Sclerose (MS) komt waarschijnlijk binnen een paar jaar op de markt in de vorm van tabletten. Nu worden MS-medicijnen veelal toegediend door middel van een injectie of een infuus. De resultaten van een klinisch onderzoek zijn vorige maand verschenen in het New England Journal of Medicine. Chris Polman, hoogleraar neurologie aan het VUmc, werkte hieraan mee. Na zes maanden was het aantal letsels in de hersenen op de MRI-scan in de behandelde groepen in vergelijking met de placebogroep significant afgenomen. Ook was het aantal ziekteverschijnselen minder dan in de behandelde groep. Aan het onderzoek werkten 281 mensen met MS mee. Niet alleen is de wijze van toedienen nieuw, ook het werkingsmechanisme van FTY720 is anders dan bij andere MS-medicijnen. (FB)

Zelfdoding

Schulp in Angola, waar hij het fossiel van alweer een nieuwe mosasaurussoort heeft gevonden Mosasaurussen zijn al 65 miljoen jaar hartstikke dood, maar door paleontoloog Anne Schulp gaan ze weer leven. "Stel je een reuzenzeeslang van twaalf meter met flippers voor, schroef er de kop van een tyrannosaurus rex op en je hebt een mosasaurus", zegt hij. De eerste mosasaurus, of Maashagedis, werd rond 1766 gevonden bij Maastricht. Sindsdien zijn er overal ter wereld mosasaurussen gevonden in een aardlaag die bekendstaat als het Maastrichtien, en die de laatste vijf, zes miljoen jaar van het Krijttijdperk vertegenwoordigt. Toen was Limburg nog een grote zee. In 1998 werd bij Maastricht een nieuwe soort gevonden: Prognatodon saturator. Saturator betekent 'hij die voldoening schenkt'. Die naam dankt de Maashagedis aan het feit dat hij (na zijn dood) door aasetende haaien aan stukken is gescheurd. Zijn overblijfselen zijn her en der over de zeebodem verspreid. "Dat is een dol feest voor die haaien geweest", aldus Schulp.

Gespleten tong De resten van het haaienfeestmaal werden in een mergelgroeve ontdekt door een amateurpaleontoloog, die een botje uit een wand zag steken. Schulp is er zeker van dat er al heel wat mosasaurussen ongemerkt tot cement zijn vermalen. "In het beton van het VU-hoofdgebouw zitten vast wel een paar mosasaurussen." Op basis van de overblijfselen heeft hij de afgelopen jaren gereconstrueerd wie die saturator precies was en er een proefschrift over geschreven, waarop hij 3 oktober (de dag voor Werelddierendag) is gepromoveerd. Schulp, die voor het Natuurhistorisch Museum Maastricht werkt, zocht uit waar saturator vandaan kwam, hoe zijn metabolisme was, wat hij at en hóe hij at. Zo had hij bijvoorbeeld een gespierde, gespleten tong. "Van die tong is natuurlijk niets overgebleven, maar er zitten twee spleetjes in zijn verhemelte, waar

het orgaan van Jacobsen heeft gezeten, een orgaan waar sommige reptielen mee 'ruiken'. Met hun tong verzamelen ze zware geurmoleculen die ze tegen hun verhemelte drukken. Om te zien van welke kant een geur komt, moeten ze in stereo kunnen ruiken, ergo die gespleten tong." En omdat het beest flippers had in plaats van voorpoten, had het ook een

^Dat is een dol feest voor die haaien geweesf sterke tong nodig om zijn voedsel achter in zijn mond te brengen en vandaar die krachtige tongspieren.

Duimzuigerij Mosasaurussen worden overal gevonden. In Afrika, de Verenigde Staten, Brazilië, Bulgarije, de voormalige Sovjet-Unie, Israël. Schulp noemt specifiek een naaktstrand in Kroatië. Vaak zitten ze in die Maastnchiien-laag en dikwijls gaat het om andere soorten dan die al bekend waren. "Die worden dan met elkaar vergeleken, er worden parallellen getrokken met bestaande diersoorten, eigenschappen worden geturfd, er worden statistieken op losgelaten, en zo lijkt het net echte wetenschap", grapt Schulp. Dergelijk detectivewerk doen Schulp en zijn collega's voortdurend in Maastricht. Op basis van een paar kiezen en tanden heeft Schulp het gebit van een knobbeltandmosasaurus gereconstrueerd en geconcludeerd dat inktvissen nooit tot zijn voedselpatroon hebben kunnen behoren, vanwege de taaiheid. Eén klein

tandje van 0,8 bij 1,2 millimeter is het bewijs dat er in de prehistorie een soort buidelrat in Limburg leefde. "We hebben dat tandje gescand, de scan per e-mail naar Amerika gestuurd waar iemand helemaal uit zijn dak ging en het eerste vliegtuig naar Nederland heeft gepakt", vertelt Schulp. "We werken met een mengeling van feiten, onderbouwd giswerk en pure duimzuigerij", legt hij uit. "Daarbij is het belangrijk om zoveel mogelijk feiten boven water te krijgen, zodat je een minimum aan duimzuigerij hoeft te doen."

Heel enge dino Hij is net terug uit Angola, waar hij ook weer een fossiel van weer een nieuwe mosasaurussoort heeft bestudeerd, zo op het eerste gezicht een soort die tussen de 'gewone' Maastrichtse mosasaurus en de nieuwe saturator zit. In zijn proefschrift staat al een eerste, 'voorlopige beschrijving'. Het fossiel is verscheept naar Portugal voor verder onderzoek. Binnenkort vertrekt Schulp naar Jemen om pootafdrukken van dinosaurussen te onderzoeken. "In Jemen hebben we iets wat een spoor lijkt te zijn van een heel enge, vleesetende dino." Het klinkt een beetje als een Indiana Jones-leven. "Indiana Jones?" zegt hij met een twinkeling in zijn ogen. "Had je me bijna tien jaar geleden moeten zien in Bolivia, daar hebben we met abseiltouwen langs een wand de dinosporen in een versteende bodemlaag in kaart gebracht. Die lagen zijn tijdens de vorming van het Andesgebergte verticaal omhoog geduwd en er zijn sporen van tientallen dinosaurussoorten in bewaard gebleven." Die sporen dateren uit het laatste stukje van de Krijttijd en weerleggen volgens Schulp de theorie dat dinosaurussen geleidelijk zouden zijn uitgestorven. Schulp is een aanhanger van VU-paleontoloog Jan Smit, bekend van de theorie dat alle dino's in één klap zijn uitgestorven, vanwege de inslag van een enorme meteoriet. En tussen al die spannende reizen door richt hij ook exposities in Maastricht in, leidt hij schoolkinderen rond en tuurt hij met ze naar fossieltjes onder de microscoop. "Hoort er allemaal bij als je met zijn vijven zo'n museum draaiende moet houden." Elke dag is voor hem een feest. "Ik heb de mooiste baan van heel Maastricht."

Surinaamse mannen plegen anderhalf keer vaker zelfmoord dan de hele Nederlandse bevolking. Dat blijkt uit demografisch statistisch onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de VU. Een sluitende verklaring is er niet. "Waarschijnlijk heeft het ermee te maken dat binnen de Surinaamse bevolkingsgroep de lat voor succes hoog ligt", legt CBS-onderzoeker Joop Garssen uit. Zelfinoorddeskundige en VU-hoogleraar klinische psychologie Ad Kerkhof, medeauteur van het artikel, is verbaasd dat het niet alleen gaat om Hindoestanen, maar ook om Creolen. Uit eerder onderzoek van Kerkhof bleek al dat Hindoestanen in Suriname en India een relatief hoog zelfmoordcijfer hebben. "Van Creolen hebben we een heel ander beeld", vult Garssen aan, "het lijkt een vrolijke, gezellige gemeenschap, maar ook daar vinden we dezelfde cijfers." (WV)

DNA-bewijzen Rechters en opsporingsambtenaren overschatten de waarde van bewijzen op basis van DNA. Ze besefteen onvoldoende dat daarmee fouten worden gemaakt, waardoor onschuldige mensen kunnen worden veroordeeld. Ook zien ze de grote risico's niet, die kleven aan de uitbreiding van DNA-databanken. Dit betoogt rechtspsycholoog Peter van Koppen in een artikel van het Advocatenblad, dat hij samen met criminoloog Henk Elffers schreef Van Koppen en Elffers beschrijven een casus waarin iemand na een fout van het Nederlands Forensisch Instituut (zijn bloedspoor werd besmet met sperma uit een andere zaak) onterecht als verdachte werd aangemerkt. De twee wetenschappers vermoeden dat er meer misgaat en vinden dat daarover te geheimzinnig wordt gedaan. Bron: de Volkskrant (PB)

Nierziekten

Kinderen met een te laag geboortegewicht hebben een grotere kans op nierziekten. Ze kunnen daar op latere leeftijd last van krijgen, zo blijkt uit onderzoek van Michiel Schreuder die vrijdag 6 oktober hierop zal promoveren. Als moeders tijdens de zwangerschap roken of last krijgen van zwangerschapsvergiftiging, is dit van invloed op het geboortegewicht en op de nierontwikkeling van de baby. De nieren van zulke kinderen bevatten dan minder nefronen, de kleine filters waaruit nieren zijn opgebouwd. Daardoor werken ze minder goed en kurmen de kinderen op latere leeftijd last krijgen van nierziekten en hoge bloeddruk. (WV)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen