1901-1902 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 35

81 moeilijk begrip „kracht'', waarvan zooveel misbruik is gemaakt, geheel buiten spel te laten en ons daaraan te houden, waaraan men eene kracht alleen herkent, nl. hare werkingen. Wat deze betreft, meen ik hetzelfde te kunnen beweren, als wat de organisatie van de stof betreft. Met elk van de oneindige trappen en vormen der organisatie worden nieuwe werkingswijzen geproduceerd. En zoo heeft ook de onderzoeker met 't optreden van planten en dieren met een geheel nieuwe wereld van buitengewoon varieerende werkingen te doen, zooals ze op deze wijze niet in de anorganische natuur voorkomen en kunnen voorkomen, omdat hier de daarvoor noodige organisatie geheel ontbreekt; ik noem alleen het behoud van de soort door groei en voortplanting, stofwisseling, de verschillende soorten der prikkelbaarheid, phototaxis, chemotaxis, geotropismus, enz., bewustzijn, zintuigen en denkvermogen en eindelijk al de verschillende werkingen, die cel op cel, orgaan op orgaan, plant of dier op elkander uitoefenen. Moet zich dan nu de physicus met de werkingen van elke soort, die van alle mogelijke lichamen in de wereld uitgaan, bezig houden? Zeker niet! Evenals de chemicus zich alleen met de eenvoudigste organisaties van de stof, met chemische, echter niet met biologische verbindingen, bezighoudt, zoo beperkt zich ook de physicus, als man der wetenschap, zooals zij historisch geworden is, alleen met een bepaalden kring van werkingen, die men de elementaire kan noemen. Deze kring is op zichzelf reeds buitengewoon groot, relatief echter o. i. in vergelijking tot alle in de wereld voorkomende werkingswijzen toch slechts zeer klein. Zou de physicus zich niet aldus beperken, dan zou hy den arbeid van den physioloog en psycholoog, van den socioloog en historicus en nog meer in een persoon moeten vereenigen. Eindelijk zij er nog op gewezen, dat het standpunt, het onderzoek van het leven zou niets anders zijn dan een chemisch-physisch probleem, alles in de wereld zou physika en chemie zijn, gewoonlijk met eene sterke overschatting van het chemisch-physisch weten verbonden is. Hierbij wordt er niet op gelet, dat ook dit weten, evenals elk menschelijk weten, maar stukwerk is en op elk punt op grenzen van de natuurkennis stoot, die ons heden onoverkomelijk toeschijnen, en dat chemie en physika in dit opzicht op de biologie principieel niets voor hebben. Met recht heeft reeds Niigeli op de vergadering van natuuronderzoekers te München in 1877 in zijne voordracht „Die Schranken der naturwissenschaftlichen Erkenntnis" gezegd, dat de natuur in hare meer eenvoudige, anorganische verschijnselen voor het natuuronderzoek dezelfde moeilijkheden aanbiedt, als bij de vraag naar het tot stand komen der gewaarwording en van het bewustzijn uit materiëele oorzaken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen