1970 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 61

p. C. BAA YEN

41

want de mens blijft eenzaam achter." [. . . ] toen het binnen verdween, ontstond de eenzaamheid. Toen God verdween, was het niet meer mogelijk alleen te zijn" [MM 433]. Daarmee is ook het lot van de euklidische meetkunde bezegeld. ,,Toen de tijd geen eigen binnen te omgrenzen had, ontstond de nieteuklidische meetkunde. De niet-euklidische meetkunde is dan toch teken van een tekort, een defect, te vergelijken met het defect van de neurose, die zich ten tijde van Saccheri en Hume voor het eerst meldt. Men moet toegeven, de niet-euklidische meetkunde bezit dit kenmerk van het defect nog, in deze zin, dat ieder, ook nu nog, met wantrouwen opkijkt wanneer hij er voor het eerst van hoort. Daarmee is niet gezegd, dat de niet-euklidische meetkunde slechts ziektesymptoom is gebleven. [. . . ] Ontstaan als een tekort, als een stoornis of defect, als de neurose van het buiten, werd de nieteuklidische meetkunde eerst niet begrepen. Daarop werd zij, [.. . ] in de negentiende eeuw, wel begrepen. Daarop werd ze als legaal supplement aan de meetkundige leer van het buiten toegevoegd, waardoor woorden als tekort, stoornis en defect niet meer deugen. Dat wil zeggen, de geschiedenis der niet-euklidische meetkunde en de geschiedenis van de stijlvormen maken op overeenkomstige wijze duidelijk, dat aan het jaar 1740 bijzondere betekenis toekomt" [MM 203]. Saccheri trachtte het vijfde postulaat van Euklides nog te bewijzen, maar omdat hij daarbij als bewijsmethode reductie ad absurdum gebruikte vindt vdB dat hij twijfelde. Minder dan een eeuw later is een hyperbolische ruimte een reële mogelijkheid geworden. Daarna krijgt Riemann kijk op de mogelijkheden van een elliptisch continuüm, en in de twintigste eeuw — de eeuw van de buitenkerkelijke gelovigen (Susanne Weil, Péguy), van de kapel van Ronchamp en de kerken in fabriekshalstijl — helpt Einstein de ruimte elliptisch te doen zijn. Gelukkig: „In de wereld van Lobatsjewskii is men eenzaam. In de wereld van Riemann bestaat contact. In de wereld van Euklides is men alleen" [MM 430]. „In 1733 meldden zich twee nooit overdachte, nimmer voor werkelijkheid gehouden, nieuwe werelden, de oneindige, eenzame wereld en de eindige, communicatieve wereld. [... ] In een nog kortere adem: er meldde zich relatie. [.. • ] Wat zich in 1733 meldde, zal allereerst eenzaamheid zijn geweest. [ . . . ] — Pas veel later blijkt het samen, de winst" [MM 432]. „Tenslotte de tijd na 1900, met een nieuwe spiritualiteit, waarvan de aard nog nauwelijks is vast te leggen. Péguy, Simone Weil. Maar

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen