Dr. Abraham Kuyper en de Vrije Universiteit - pagina 266

gische wereldbeschouwing van de Romantiek. In het romantisch-

idealisme was het biologisch gezichtspunt zozeer dominerend, dat van

een organologische wereldbeschouwing gesproken kan worden. Volgens

Kuyper moest 'de organische gedachtenwereld, die in de kosmos ligt'

worden opgespoord, omdat daardoor, naar hij oordeelde, zijn Encyclo-

paedic een wetenschappelijk karakter kreeg.

Al veel eerder, in 1870, sprak hij over de kerk-als-organisme, alsof de

biologische categorie ook op de kerk van toepassing is.

In de term 'organische gedachtenwereld' vinden we de verbinding tus-

sen Calvinisme en Romantiek uitgedrukt. Immers die gedachten komen

uit Gods Raad (Calvinisme) en ze liggen organisch in de kosmos (Ro-

mantiek), waaruit ze wetenschappelijk opgespoord moeten worden

(Kuyper, Encyclopaedic).

Vanuit deze verbinding volgen we Kuyper in twee richtingen, eerst in

de richting van zijn wetenschapsleer en antropologie, en dan in die van

zijn theologie en cultuurbeschouwing.

Nogmaals merken we op dat we van de uitvoerige beschouwingen van

Kuyper, slechts een samenvatting geven. Wellicht vindt men deze ge-

dachtengangen achterhaald en oninteressant. Maar dat waren ze toen

niet, ze behoren bij de geschiedenis van geloof en wetenschap aan de

VU. En als men zich er in verdiept, dan blijkt dat de problemen vaak

wel actuele betekenis hebben, ondanks de voor ons vreemde theologi-

sche beschouwingen.

Kuypers wetenschapsleer ging uit van het onderscheid tussen de

kosmos en de organische gedachtenwereld, die daarin ligt. Daarmee cor-

responderen volgens hem twee zeer algemene termen, de elementaire

deeltjes van beide begrippen. De kosmos bestaat elementair uit momen-

ten en de gedachtenwereld uit relatién. De momenten van de kosmos

corresponderen met de waarnemingen van de onderzoeker, en de rela-

tién van de in de kosmos uitgedrukte gedachten corresponderen met de

logische verbanden die de denker vindt en legt. Hij schreef:

'De onderscheiding in het object tusschen momenten en relatién

is hier met opzet gekozen als de meest algemeene. Mijn doel was

alleen op tweeérlei in het object te wijzen, waarvan het ééne met

ons voorstellingsvermogen correspondeert, het andere met ons

denkvermogen.'

Deze twee vermogens werden in verband gebracht met de ziel en het li-

chaam van de mens. Daarmee komen we uit bij een fundamenteel dua-

lisme in de totaalconceptie van Kuyper.

'Omdat het ik dichotomisch, d.i. zoowel psychisch als somatisch be-

260

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen