Een handvol filosofen - pagina 83

2 H.J. Pos: filosoof met een vrije geest 79

Cointre is af te leiden wat hij kan hebben bedoeld. Rickert en Husserl hadden hem

een 'klaarheid in bewuste levenshouding' geleerd en daarbij een 'streven naar zui-

verheid, dit is onverstoorde, objectieve gerichtheid op het als object ons gebodene

in ruimsten zin; ... den strevenden geest, die elke greep op de werkelijkheid bewust

als "gave" aanvaardt en tegelijk beseft dat de volheid niet is uitgeput'. In deze laatste

zinsnede lag de verwantschap met het 'realisme' van de calvinisten die spraken over

kennis uit 'openbaring', de religieuze afhankelijkheid van het subject en de kenbaar-

heid van de dingen, maar ook over 'het oorspronkelijk verlangen van bevrijding uit

de subjectiviteit, dit is de gerichtheid op een bovensubjectieve sfeer van onvergan-

kelijkheden'.^'

Pos kende de filosofische inzichten van Bavinck, dat de op grond van empirie, ge-

loof en denken verkregen kennis berustte op de openbaring van de Logos in de na-

tuur en in het leven van mensen. In dit kenproces speelde de menselijke logos een

belangrijke rol, die afhankelijk was van de Logos, het bovensubjectieve en onveran-

derlijke Woord. Anderzijds de onweerstaanbare invloed van Rickert en Husserl van

wie hij 'klaarheid van bewuste levenshouding' had geleerd, maar ook het besef dat

met het kennen van de werkelijkheid haar 'volheid niet is uitgeput'. Zo zag hij een

mogelijkheid om zijn kritisch-filosofische benadering te doen samengaan met theo-

retisch niet te funderen geloofsinzichten. Al onderkende hij grote verschillen tussen

zijn filosofische levenshouding en het orthodox-gereformeerde geloof, hij zag ook

een smalle verbindingsweg die hem begaanbaar leek om beide tot hun recht te laten

komen - ook een weg die hem genoeg ruimte bood om in 1922 geloofsbelijdenis te

doen in de Gereformeerde Kerk.

Dat Pos zich een enigszins gedistantieerd lid van deze kerk voelde en de nodige

twijfels had, was in zijn omgeving bekend. Overigens was hij zich ervan bewust dat

uit het doen van geloofsbelijdenis 'zekere groepen de meest transcendente conclu-

sies vermogen te deduceren'.^"^ Of de hoogleraren van de Faculteit der Letteren en

Wijsbegeerte tot zulke conclusies waren gekomen, is niet te zeggen. Zij constateer-

den wel dat Pos, zoals destijds gebruikelijk was, bij zijn promotie had ingestemd

met de gereformeerde grondslag van de universiteit. Unaniem besloten zij hem bij

de curatoren voor te dragen voor de benoeming tot hoogleraar. De senaat, door de

curatoren om advies gevraagd, wijdde een uitvoerige bespreking aan de voordracht

en kwam met zes tegen drie stemmen tot het besluit 'tegen de persoon, de beginselen

en de bekwaamheid van Dr. Pos geenerlei bezwaar' te hebben.^^

Voordat Pos met zijn colleges begon, ging hij in 1923-1924 nog een halfjaar stude-

ren aan de Sorbonne in Parijs, waar hij vooral colleges taalkunde volgde. In de Fran-

se hoofdstad ontmoette hij Marcelle Honig, een knap en levendig meisje dat genoot

van film en theatervoorstellingen; zelf was zij een goede pianiste. De vriendschap

met de vier jaar jongere Marcelle liep uit in een huwelijk dat in het najaar van 1924

in Parijs werd voltrokken. Haar vader, telg van een van oorsprong Nederlandse fa-

milie, opgegroeid in Algerije, had zijn praktijk als tandarts opgegeven en was mu-

ziekuitgever geworden; hij was al geruime tijd geleden overleden. Hoewel Marcelle

katholiek was opgevoed, vond de huwelijksplechtigheid met uitdrukkelijke instem-

25 Brief van Pos aan Le Cointre van 12 maart 1922, in Harinck en 'V3\k,Jeugdbrieven.

26 Brief van Pos aan Le Cointre van 12 maart 1922, in Harinck en V^lk, Jeugdbneven.

27 Faculteit der Letteren, Notulen, 12 juni 1923. Archief senaat, Notulen, 24 september 1923.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen