GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 16

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 16

Rede uitgesproken ter gelegenheid van den Dies Natalis der Vrije Universiteit

3 minuten leestijd Arcering uitzetten

14 verwachting van den waarnemer, waaraan de werkelijkheid niet gebonden is. Zijn zijn daarom niet waardeloos, want zij zijn aan de hand der ervaring geformuleerd en door de ,,sinnHche Wirklichkeit" reeds tallooze malen, zij het binnen zekere grenzen, bevestigd. Causaliteit. Daarom bestaat er echter nog geen reden om een noodwendigheid in het gebeuren te postuleeren. ,,Een andere dan een logische noodzakelijkheid, bijvoorbeeld een physische, bestaat niet". „Wanneer ik constateer, dat met A zekere, b.v. geometrische, eigenschappen B verbonden zijn, en in mijn denken daaraan vast houd, dan kan ik vanzelfsprekend niet tegelijk daarvan weer afzien, dat is een logische noodzakelijkheid. Daarin ligt echter niet opgesloten, dat aan A noodzakelijk de eigenschap B toekomt. Deze samenhang is alleen door de ervaring gegeven" 42). /^Jg -^g Jajj toch, bij volgende ervaring, verwachten, dat bij het optreden van A zich ook de eigenVóói'-onder- schappen B zullen voordoen, dan komt dat omdat de bestendigheid stellingen. der verbinding ons tot vóór-onderstelling is geworden. Deze vóóronderstelling, die in de verschillende vormen van de causaliteitswet tot uitdrukking komt, is weer resultaat onzer biologische ontwikkeling. ,,Zooals wij reflectorisch en instinctief onder den invloed van onze organisatie, onze biologische behoefte en onze omgeving, ,,grijpen" geleerd hebben, en nu deze vaardigheid doelbewust in dienst van het leven uitoefenen, evenzoo leeren wij de vóór-onderstellingen, die zich uit onze psychische organisatie (associatie) en den invloed der omgeving instinctief ontwikkelen, en biologisch bevorderlijk zijn gebleken, doelbewust hanteeren, zoodra het in het onderzoek om het „begrijpen" gaat" 43). In aansluiting aan Kuyper's critiek op het dogma der universeele progressieve evolutie, spraken wij in het begin dezer rede de verwachting uit, dat bij een consequent uitwerken van die leer ook het wetenschappelijk leven zijn zelfstandig karakter, zijn eigen normen zou moeten verliezen. Mach's wetenschapsbeschouwing levert de volledige bevestiging van die verwachting. De wording der wetenschap is bij hem een biologisch proces. De drijfveer tot wetenschappelijke kennis is het instinct tot zelfbehoud. De wetenschappelijke methode wordt door het principe der denkeconomie, in den zin van besparing van hersenarbeid, beheerscht. De waarde der kennis ligt in het voldoen aan practische doeleinden of in het wegnemen van intellectueel onbehagen 44). Haar toekomst-ideaal vindt de wetenschap in de verwerkelijking eener zedelijke wereldorde, waarin het Lijden zal zijn overwonnen 45). Lampa merkt hierbij op, dat het ideaal der zedelijke wereldorde bij Mach niet het resultaat is van een theoretische speculatie, maar een uit zijn warm voelend hart, uit zijn ,.boeddhistisch" geweten, voortkomende eisch 4(>). Dit moge zoo zijn, maar het blijmoedig optimisme, waarmede hij de verwerkelijking van dat ideaal ver-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 20 oktober 1937

Rectorale redes | 44 Pagina's

Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 16

Bekijk de hele uitgave van woensdag 20 oktober 1937

Rectorale redes | 44 Pagina's