GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

OVER HET RESSENTIMENT.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

OVER HET RESSENTIMENT.

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Ressentiment is een woord dat ni'öt vertaalbaar is. Het duidt eea gievoelen aan dat grenst aan wraaE, afgMist en haat. Het. is een gi& voieilen, waarbij het eenie wordt gieeerd, om het andere neer iLe ha.lea. Het. eeme wordt tegen het andere uitgespeeld. Het gehate is daarbij vaak voorwerp van algunst, de druiven zijn zuur. Een diepe grond voor het ressentiment is dan ook leen aeikiere oümaclht om het eigeiilijfc' biegeerde te verkrijigen - of het verachte in eerlijteen strijd te öivervvinnen. Daarom is het ressentiment zoo sterk bij ondergi& schikten, die zich tegen hun roeerderen niet kunnen oiL durven verzetten, oiok niet hun haat plus afg'anst kunnen uiten en leeren vriendelijlcheid te huidlielen.

Waimeer iemand in zijn Innerlij.lc waardegevoel zich gekwetst waant en daardoor wraakzuchtig is, verdwijnt deae.wanneer de wraak zich kan uiten, na het , , eerherstel", na de „genoegTioening". Maar is deze uitin^g onmogelijk, wordt zij ook in'gedachte zelfs onderdrukt, dan ontstaat het echte ressentimeixt, n.l. het minderwaardig acihfcen van de andere parlij', waardoor langs denkbéeldigen weg de geestelijke spanning wordt opgelost.

Juist ia een maatscihappij', waar ieder het recht heeft zich met een ander te vergelijken, maai' in werkelijkheid zich niet vergelijken kan, ontstaat de lading met ressentiment. Zoo is er onder, de Joden eien l)uitengewoon sterk ressentiment, temeer, daar zij vaak een - intensief natiolaaial-en ras-bewustzijn bezitten.

Waarom moet men aan dit ressentimtent-gevoel zoo de aandacht schenklen? Omdat hiet één van de afschuwélijlkste en meeist verbreide slechte eig^nscjhappen is, omdat men bij zioh zelf telktens ihare aanwezigheid en degeneratieven invloed kan bespeuren. En bovenal, omdat het het tögendeel van de echte Chi'istelijke liefde iis: , omdat h'et deze vaak oinmeïk'baar vergiftigt en vernietiig't.

De man in de politiek', die heftig in de oppositie is, met de zekerheid toch nooit minister te worden, de preutsche vrouw, die onmoedoogenloos seherp over „onzedelijke mfenschen" oordeelt, de arbeider die smaalt O'P de auto'iS, de 'kantoorbediende, die de geleerdheid „veraciht'.', • ov^eral zijn het de verdrongen en onbewust geworden gevoelens van haat en afgunst, die zicih als een nieawen gevoelstoon vooTdoien, welken wij ressentiment noemden.

Een populair en verduidelijilcbnd biöeld moge nog worden genoemd; het is de minder belachelijke, dan wel tragische figuur van de schoonmoeder. Voor alles de moeder van den ztoon. Het te moeten verdragen, dat een andetfe vrouw, den persoon, dien men sinds zijn gieboorte heieft liefgehad en wiens wederliefde men ten volle bez: at, ithans geheel voor zich opeischt en zelfs het leeht daartoe heeft en dit bovendien nog zóó te moeten ver-dragen, dat men zich verheugen moet èn feliciteeren èn de nieuweling met lief del ontvangen —=-dat is een situatie, die door den duivel, zelfs om' een held opde proef te stellen, niet slimmer kon worden uitgedacht.

Het is Nietzisohe geweesit, die de Christelijike liefde den gieratfineerdsten bloesem; van het i^es*3'eniiment heeft genoemd. Dit is een leugen, maar waar is het, — , zooals Seheler zegt, — dat niets gemalvkeüjker een söhijndeügd - wordt, dan juist de Christelijke liefde en niets gemakJcelijlker dan juisit deze edelste aller zielseigenschappen in het sentiment overgaat.

Gelogen is bet als Nictziscih© betoogt, dat de liefde voor het zwakke en verdrukte, het vergeven van zijn vijianden, het willen dienen en niet gediend worden, het laatste willen zijn, niöt anders is dan. een verdrongen en in een schijnbare deugd veranderd gevoel van onmacht, afgunst en haat. Onmacht om een vijand te overwinnen, om gediend te worden, om: de eerste ite z|ijn, afgunst - op het sterke, - maclhtige, haat van de „slavien" - tegenover de „edelen".

Maar waar is het wat Scheler 'ziegt. Op-tweeerlei in wezen verschillende wijze, , , kan de sterkere naar den zwakke, de rijke .naar den arme, de gezonde naar den zieke zic-h neierbuigen. Ten eerste, doordat het innerlijke^ uitgangspunt en de drijvende kracht een machtig gevoiel is van zelf ge-borgen te zijn, van innerlijk gered zijn en olo.overwinaelijke volheid van eigen bestaan en leven. Deze iiefde is een teeken van levensvolheid, _ van Icracht. Zij is geen geestelijke , , weldadigheidsinstelling en er is geen. tegenstelling tusschen haar, de eigen zaligheid. Met de daad van het zich verliezen volgt het winnen. In het lie-fliebbeü én geven _ zelf is de mensch zalig. Want „geven is zaliger dan nemten". Het helpen is de onmidde-'-ii.ke uitdrukking van de liefde, niet haar doel en, i, ..!i, dio slechts in haar zelf ligt — in haar opglanzen in de ziel en in den adel van de liefhebbende ziel, in de daad van hare liefde. JYiets is dan ook verder van het oer-begiip der Christelijke liefde verwijderd, dan alle soorten van „socialis-me", „so-oiale neigingen", altruïsme en dergelijfee' ondergeschikte ziaken. Toen den rijken jongeling geboden werd zijn rijkdom' aan de armen te geven, zoo geschiedde dit niet, oipdat de arm-en wat zouden krijgen, of omdat armoede op zichzelf beter zou zijin dan rijfcdom, maar oandat de daad van het geven, de geestelijke vrijheid en liefde-volheid, die zich in die daad uit, den'rijfcen jongeling adelde en nog veel „rijiker" - maakte, dan hij' was.

Maar er is - ook een andere soort zich nederbiügen tot het kleine, nederige, slechte. Daaï groeit liefde niet uit levensmacht, maar is een mooie naam voor zelf-vlucht, voor een niet in staat zijn zelf te leven.

Wie kent niet het typ'ö van den z.g. vrijzinnigeonder ons, in het algemeen den mensch met de „sociale neigingen", bij wien achter zijh sociaal bezigzijn zoo duidelijk het onvermogen bij' zijn eigen levensvragen en opgaven te verwijlen, be^ merkbaar is. Wegzien van zichzelf houdt men liier •voor liefde. Hoe vaak wordt onder ons door Èillö bloedarme menschen een schijn van naastenliefde getoond, een toenadering gezocht met de armen en ^wa'fckeny omdat wat rijk len sterk is hun eigenliefde en waarde kw'etst. Zelfs het denken van deze menschen is zóó met ressentiment geladen, dat ze ook - God trachten te zien als den vervuiler van hun eigen vierdrongen wenschen, met name de wraak, die zij' zelf aan de grooten dezer wereld niet kunnen koelen, op God overdragen, om^ in een mechanische voorstelling - y: an de belooninge-n en straffen in Het hiernamaals, tenminste : ia de phantasie-de wraak te koelen, waartoe zijl hier onmachtig zijn. Hoe vaak beroepen juist deze zich Oip teksten (de laatsten zulleh de eersten zijn enz.), wier wezenlijkte zin aan hun enigen wezen vreemd is. Hoe vaak yindt de puriteinsche soberheid nieit zijn oorsprong in een gemis aan levenskunst. Hoe een schandelijke zonde dan, indien so-mïnigen niet alleen hun haat en afgunst in den vorm van 'een ware Christelijke deugd uiten, maar ^ioh bofvendien in pharizieeschen hoogmoed, somis' met uiterlijke bescheidenheid voor de ware en echte Christenen houden. Soherheid kan een uitdruikfcing zijn van een krachtig en hoog leven, dat het groote aantal lagere cionventioneele^wereldsche gebruiken, genoegens enz. niet van nöode heeft, , zelfs ^s storend ondervindt.

Is dit oinder ons altijd zoo?

Maar het zij' hier voldoende op het ressentiment, als een voortdurend gevaar, vooral ook onder ons, te hebben gewieizen, te meer omdat het oen sdüij-n van deugd vertoont. D© persoon, die geen positieve liefde in zijn innerlijkst wezen heeft, maar slechts haat en afgunst tegen andersdenkenden, tegen anders-zijinden, tegen anders-voelenden, kan schijnbaar een liefde voor 'beginselen bezitten. Dat dit geen echte liefde, maar ressentihient ïs, is meestal de persoioti zielf zich evenmiin bewust, , als het feit, da; t zijn „geweldige kracht" slechts ïnneirlijike zwalih-eid beteekent.

Moge ernstige studie der eigen ziels verschijnselen en ieen algemeen weten van de ievenswetten der ziel tot de ontdekking van heit ressentin-'-ent voeren, - waar het is en hoe diep het ook verin)rg: j, moge zijn. Want wat baat het of men de gehee!' wereld gewint en men heeft de liefde niet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 25 november 1921

De Reformatie | 8 Pagina's

OVER HET RESSENTIMENT.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 25 november 1921

De Reformatie | 8 Pagina's