UIT HET POLITIEKE EN SOCIALE LEVEN

Christendom en Economie.

II.

Hoe volgens Lord Stamp het orobleem aangevat moet worden.

In het eerste hoofdstuk van zijn boekje „Christianity a n d E c o n o m i c s" herüinert de schrijver. Lord Stamp, aan een gesclirift, dat ongeveer veertig jaar geleden verscheen, en toen veel opgang maakte. Het droeg den ondertitel „Wat zou Jezus doen? ", en wilde laten zien hoe de wereld geheel zou veranderen, wanneer alle menschen in hun onderlinge economische betrekkingen, overeenkomstig de beginselen van het Nieuwe Testament zouden handelen.

De prediker van Gods Woord, gaat de schrijver verder, verklaart dat al de economische problemen ©en oplossing zouden vinden (en dan als zoodanig zouden verdwijhen) wanneer de menschen slechts hun hart aan Cliristus zouden geven en hun leven op Hem fundeeren. De nuchtere man van zaken antwoordt echter, dat hij in zijn paJ'ticuliere leven bereid is Christus in veel van Zijm leeringen te volgen, maar dat deze in zijh zakenleven niet „toegepast" kunnen worden; zij' zij" daarvoor te „onpractisch". De man, die zich met economische studiën bezig houdt, zegt dikwijIS) dat de ethiek van het Christendom niet tot zij'n gebied behoort, omdat Mj' te maken heeft me' de objecten, zooals die nu eenmaal voor hem liggen. Hij' moet zich aansluiten bij het streven van den mensch om het goede te zoeken, maar Ihet is niet zijn taak om na te gaan of ^al * motieven werkelijk goed zijn, of verbetering behoeven. De historicus verklaart, 'dat 'de godsdienst en zelfs het Christendom, voor 'den haat, de oorlogen 'On vervolgingen m deze wereld, verantwoor- 'delijk is, en dat de principes nooit zoo uitgewerkt werden als de verkondigers eischten. H^' ideaal was immer ver van de werkelijkheid.

Maar, zullen de toegewijde volgelingen op hun beurt zeggen, , wanneer de economische ideeën niet met de eischen dor Schrift overeenkomen, dan ^ is dat des te erger voor het eeono'mische leven..

Er groeit zoo een onve'rdli-aaglij'ke antithese tusschen religie en economie, die voor de menschhteid fatale gevolgen heeft. Tairijke bedienaars van het Woord achten het daarom ihun roeping een sociaal Evangelie te prediken, en zij maken nieuwe plannen voor het economische leven, die zij' met ijver verbreiden. Daartegenover staat de „zakenwereld", die zegt, dat het onmogelijk is om een goed functionneerend organisme op grondbeginselen te bouwen, die slechts dooreen klein gedeelte der menschbeid! werkelijk aanvaard worden. Zoo openbaart zich de antithese; er schijnt werkelijk geen enkele mogelijkheid aanwezig te zijn om die tegenstelling oen te verzoenen.

Lord Stamp wil nu in zijn boekje nagaan of er inderdaad contact tusschen de Christelijke idealen en de „economische macliine", zooals die heiden werkt, kan bestaan. En van welken aard dat contact dan is.

Daartoe gaat hij eerst onderzoeken van welken aard die idealen thans zij!n. Want, zegt hij, zij zijn in den loop der tijden niet altijd dezelfde ge- \west; men verschilt ook nu daarover van meen ning.

En eveneens is het noodizakehjk, gaat hij voort, de grondbeginselen van het economisch leven te bestudeeren. In de discussies van den tegenwooridigen tijd blijkt maar al te vaak, dat van deze tweeledige taak of het eene gedeelte of het ander© wordt verwaarloosd.

Hoe zullen wij nu, vraagt Lord Stamp, het probleem, dat ons bezig houdt, moeten aanvatten?

De eerste methode is uit te gaan van het standpunt, dat Jezus Christus voorschriften heeft gegeven, die voor alle terreinen des levens, overal m in alle tijden gelden, en dat deze uit den tekst der Evangeliën duidelijk blijken. Wie aan de deugdelijkheid van deze stelhng twijfelt, vervolgt de schrijver, laadt den schijn op zich, dat liif de macht van' Christus wil beperken of dat zijln geloof in Hem onvolkomen is. In haar algemeenen vorm zal zij daarom ongetwijfeld door menigeen aanvaard worden.

Men kan de genoemde methode aanwenden door bepaalde teksten te kiezen, die op bepaalde gevallen slaan, of door te trachten een sluitend systeem te maken, dat alles omvat en bevat, en dat daarom ook overal op van toepassing is. De methode, die van bepaalde, zorgvuldig gekozen: teksten uitgaat, is al heel oud; men zegt wel dat op deze wijze alles kan worden bewezen of verworpen; het voornaamste bezwaar dat tegen liaar ingebracht wordt, is edhter, dat ziji in de practijk tot weinig of geen resultaten geleid heeft. (Do lezer wil bedenken, dat wijl hier voortdurend Lord] Stamp's gedachten weergeven.') Want al meer en meer wordt erkend, dat sommige regels alleen maar voor bijzondere gevallen golden, en niet „algemeen" bedoeld waren; dat sommige dienden ter verklaring van de bijzondere omstandigheden van het oogenblik of meer een geestelijke beteekenis hadden, en niet m de eerste plaats een „stoffelijke". Nu onze kennis van den achtergrond of van het verband der woorden toegenomen is, aarzelen we meer en meer verschillende teksten eenvoudig naast elkaar te zetten, talsof zij' denzelfden zin hadden; en overigens: het uitkiezen van bq> aalde passages en het ignoreer^ van andere, is niet een methode, die bij het ontvouwen van do Christelijke waarheid voldoening geeft. Zij heeft zulke tegengestelde resultaten gegeven, dat wij' er nauwelijks meer op durven vertrouwen.

Do methode, 'die voor bij'zondere gevallen uit al het „materiaal", uit de gansche Sclirift, principes wil afleiden, is door een gering aantal itheologen gevolgd, namehjk door hen, die een systeem van Christelijke ethiek hebben opgebouwd Maar bijna niemand, idie over Christendom en economie schreef, heeft de moeite genomen haar toe te passen. Zij vereischt meer exegeti'sche kennis dan de meeste economen bezitten.

In mij'n boek: „Motive and Method in a 'Christian Order", zegt Lord Stamp, heb ik in een aanhangsel al het materiaal verzameld, dat ik in het Nieuwe Testament kon vinden en dat op ©oono^ niische vraagstukken betrekking had. Dit deed ik om die taak te vergemakkelij'ken. Maar het is de "i'raag of het ons veel verder brengt.

De tweede methode is het gansche moderne economische leven te onderzoeken en daaruit dan !^6 bijzondere verschijnselen te nemen, die verkeerdi zijn. Wij meten die dan aan Christelijke principes van zelfverloocliening, barmhartigheid en naastenliefde en plaatsen zoo twee werelden tegenover elkaar: de adtueele wereld, de wereld zooals 'die werkelij'k is, en de wereld zooials die zijn moet en zijn kan.

De 'derde methode is de bestudeering der histo^ J"tó; wij gaan dan na welke resultaten door het oepassen 'der christelijke beginselen bereikt wer- ^^, en stellen zoo vast welke veranderingen de jnenschelijke idealen 'cn handehngen onder den iQvloed' van het Christendom hebb'cn ondergaan. it kan men 'doen door al het goede te volgen, «at zich in den loop der lijden ontwikkeld heeft n zich af te vragen in hoieverre dat aan de weriking van het Christendom te danken is. Men kan ook al de misslagen der Christenen „verzamelenf en dan nagaan in welke mate zij den zedelij ken vooruitgang geremd hebben.

Een vierde wijze van behandeling is, zich een idealen Christen voor te stellen, en hem met alle menschen van gelijke gezindheid, in een gemeenschap te plaatsen, die ziclizelf van alle benoo'digda goederen moet voorzien. Hoe zal daar de verdeeH ling der goederen zijn; welke structuur zal het economische leven daar verkrijgen? Hoe zal zich daar het gemeenschapsleven ontwikkelen? Een variant van deze methoide is, te onderzoeken welke de practische resultaten van zulk een ideale samenleving ('die wel beproefd is) waren. Vanaf de tijden der apostelen tot nu toe.

Tenslotte is er nog een vij'fde methode. Zij vat het vraagstuk van het andere einde aan, en stelt de 'essentiëele principes vast volgens welke de „economische machine" werkt. En verder de factoren, welke 'de individueele werkzaamheid op sociaal-economisch terrein beheerschen, en den aard dezer factoren. Zijto zij van physisdien, psychologischen of ethischen aard, en welke dezer factoren kunnen vervangen worden? De Christelijke ethiek is één factor in de economische samenleving; daarvoor zouden eventueel andere ethische beginselen in de plaats kunnen komen. Zooals hier en daar ook wordt geprobeerd. Maar phy, siscbe en physiologische krachten zijh niet door ethische te substitueeren.

Zoo geeft Lord Stamp een summier O'Verzicht van de methodes, volgens welke naar zijn meening de verhouding van Christendom en economie onderzocht kan worden.

Het is uit den aard der zaak nu nog niet mogelijk daarover een oordeel te vellen; we moeten eerst nader met de voorgestelde wij'ze van behandelüig kennis maken.

Toch is het wellicht goed thans reeds een enkele opmerking te maken.

Bij' het onderzoek dat de schrijver wil toepassen (volgens welke der voorgestelde methodes O'Ok) is 'de vraag beslissend hoe hij' over den Bijbel denkt. In het bijzonder moeten we ons oi& k afvragen, hoe zijn mensch-beschouwüig is: sdhriftuurlijik of nieL De Gereformeerde belijder aanvaardt den Bijbel als een ondeelbaar getuigenis. De Schrift is Gods Woord, van het begin tot en met heC einde. En daarom wil noch kan hij' teksten isoleören; het gaat bij hem om het geheel der Grodsopenbaring, die hem ook dit leven en zijn historie doet verstaan.

Tot dien Bijbel behoort ook het Oude Testament. We missen dit gedeelte van de Schrift in de samenvatting, welke Lord Stamp tot nu toe gaf. Maar de Gereformeerde belijder leeft ook uit de wet van het Oude Testament. Die wet is immers niet „ontbonden".

Het zou geheel tegen onze belij'denis Ingaan, wanneer we in het Oude Testam'Cnt slechts het „üjidelijk-gebondene" zagen.

Die uitdrukking zelf is gevaarlijk'.

Men komt er blijkbaar zoo gemakkelijk to'e de eischen (ook van het Evangelie) te „binden" aan de omstandigheden, waarin bet werd verkondigd. Dat komt mede omdat ons economisch leven zoo geheel verschilt van dat van Israël, ook van het! Israël in den. Nieuw-TestamenÜschen tij'd. Het is oneindig gecompliceerder. Maar dit verschil rechtvaardigt een terugdringen van de geboden niet in bet minst. Dat de mensch van heden vaak vreemd staat tegenover de eischen der Schrift^ ïs mede te wijten aan het feit, dat de zonde ook op de ontwikkeling van het economische leven heel veel invloed heeft gehad. Dat maakt natuurlijk de moeilijkheden grooter; we moeten 't historisch gegroeide allereerst al'S ec'U gegeven aanvaarden, en daarop ons denken en handelen richten. We worden geboren in het „tijdperk der machine" en hebben met die realiteit rekening te houden. Maar dat wil allerminst zeggen, dat wiil hier slechts ^corrigeerend" zouden kunnen werken. En nog veel minder 'dat wij! de Schrift bi| het gegevene moeten aanpassen. Dat ware precies de verkeerde weg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen