Studentenalmanak 1925 - pagina 111

MENSCH EN RUIMTE 99

eeuwen, brengt, baart, verzoent, vervreemdt, verdort, ver-

vormt? Welk een stuwende, actieve, over leven- en doods-

mogelijkheden beschikkende praedicaten kent de aanschou-

welijke wijsheid, de ongerepte volksinttoitie hem toe! Maar

wat te denken dan van de moeizame en hooge vlucht van

den natuurwetenschappelijken arbeid waarin tijd en ruimte

verbleekt tot de doorzichtige, maar levenlooze begrippen

van functie en relatie? Wel schijnt het, dat op dit punt aan-

schouwing en abstractie, qualiteit en getal de volle kracht

van hun discrepantie vertoonen! ^), Aan de aanschouwelijke

wijsbegeerte van tijd en ruimte komt mogelijkerwijze niet

het laatste woord toe. Zij is zonder de aanvulling der strenge,

wetenschappelijke analyse met haar constructieve conse-

quenties minstens eenzijdig. Evenwel heeft ze in het geheel

van mogelijke zienswijzen een onvervreemdbare, eigen

plaats en het gaat er om in alle scherpte van descriptie die

plaats te typeeren. Bovendien heeft juist het abstractieve

kennen een organisatorisch-technische functie, die er toe

doet neigen, z'n waarde vooral in die kengebieden waar niets

te organiseeren valt niet zonder voorbehoud bovenaan te

stellen. De winst der quantificeering is wel niet zonder rest

praktisch, maar de meerdere rijkdom van den qualitatieven

bewustzijnsgraad is ook niet zonder waarde voor het kennen,

en de mogelijkheid blijft open, dat de ,,hoogte" van de

quantificeerende denkwijze meer gelegenheid geeft tot over-

zicht, de ,,lagere" situatie van het aanschouwelijk kenver-

mogen daarentegen aan een der werkelijkheid nabije ,,diepe"

,,ontische" zienswijze plaats geeft.

Zijn tijd en ruimte beide onze onafscheidelijke gezellen,

zoo is de aard dezes Verbands toch niet gelijksoortig. De

ruimte komt ons rustende mogelijkheid van alle beweging,

wijd, open, licht, ontvangend zonder mate voor, zóó groot

en wijd dat niets er niet in kan. A a n alle verschijnselen van

werkelijkheid geeft ze plaats, ze duiken ,,er in" omhoog,

^) Men vgl. Bergson's werk over Duréé et Simultanéité' (1923) dat

in verband met de Einst.' theorie over de qualit. en quantit. tijdsopvat-

ting handelt; verder Dr D. H. Th. Vollenhoven: De wijsb. der wisk.

e t c , laatste hoofdstuk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen