Studentenalmanak 1928 - pagina 170

160 WAAROP DE ONDERSCHEIDING : M O D E R N E -

geweest. Tot nog toe immers was de kunstenaar wel formeel

vrij geweest tegenover de werkelijkheid (in zooverre als

hij n,l, al haar qualiteiten vrijwel negeerde, behalve het

licht), doch een meer dan formeele vrijheid was het dan

ook inderdaad niet, waar hij datgene wat hij in die formeele

vrijheid zich uit de werkelijkheid koos ('t licht) in een

passieve houding, als een gevoelige plaat, die op een licht-

indruk wacht, slechts als een indruk opving en zijn activiteit

alleen hierin betoonde, dat hij dien indruk in z'n werk weer-

kaatste. Zoo lag de kunstenaar, die in schijn vrij stond

tegenover de werkelijkheid, in waarheid vastgenageld aan

't stof en uit deze slaafsche banden werd de kunst gerukt

door den machtigen zwaai waarmee v, Gogh en Cézanne de

orienteering naar het innerlijk richtten. Dit is hun vrijma-

kingsarbeid geweest. Want nu kwam de kunstenaar niet

slechts in formeele maar ook in ware geestelijke vrijheid

tegenover de werkelijkheid te staan, waar hij haar niet

meer als een lichtindruk opving, maar door zijn actief-

synthetische functie tot een eenheid van nieuwe orde op-

bouwde. De vrijwording van de natuur kwam zoo op een

gansch andere basis te staan, omdat zij niet meer berustte

op eenzijdige analyse van slechts één realiteitsmoment

('t licht), maar groeide uit den diep-innerlijken bodem der

menschelijke styleeringsactiviteit. De activiteit van den

menschelijken geest, die zich tot nog toe in de moderne

kunst met alle intensiviteit op de waarneming (naar buiten)

gericht had, werd thans met alle spanning op den bouw,

d. i. op de innerlijke verwerking van de natuur tot een

stijleenheid geconcentreerd, waarin de waarneming nog

slechts als apriorisch moment verondersteld bleef. Tegelijk

werd hierdoor de weg gebaand tot een open en klare

expressie van het innerlijk, waar de geest weer in schep-

pende zelfstandigheid vrij stond tegenover de werkelijk-

heid, gelijk dan ook met name bij v. Gogh, die door zijn

rythmiseering der natuurvormen deze tot dragers van zijn

lyrisch-dramatische bewogenheid maakte, die geestelijke

vrijheid tot uiting van het psychische, grandioos naar voren

komt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen