VU Magazine 1973 - pagina 238

verzwakken,' dacht hij. Terugblikkend, krijgt VU-magazine de indruk dat visie op mens en arbeid in protestants-christeiijke kringen in deze eeuw niet in conflict kwam met de heersende opvattingen daaromtrent in de westelijke wereld. Evenmin was er sprake van een breed besef dat vlijt en soberheid deugden waren, die in de westerse economie niet tegelijkertijd konden worden beoefend. In calvinistische kringen werden ze niettemin gelijktijdig gepredikt, maar de beoefening van de tweede deugd nam geen dusdanige omvang aan, dat het de economen zorgen baarde omdat men constant met de geproduceerde spullen bleef zitten. Toch was er wel sprake van enig besef van een samenhang tussen vlijt en behoefte aan aardse goederen.

raad op; wanneer de Boeren hulp noodig hadden, zond hij den Kafferkapitein bevel zoo en zooveel Kaffers te leveren en als de kapitein aan dat bevel niet voldeed, zond Kruger er een commando heen om de noodige Kaffers te halen, f^aar de Engelsche regeering wilde van zulke dwangmaatregelen natuurlijk niets weten.'

Westen

Opzien baarden de mededelingen van H. H. Kuyper niet in het Nederland van 1924, want wijd verbreid was in het westen de opvatting dat over het algemeen de volkeren in Azië en Afrika lui waren. Daaruit (en niet uit de lage prijzen voor grondstoffen en lage arbeidslonen van het westen) moest de geringe welstand worden verklaard in deze gebieden. Dat een en ander ook met een andere kijk De 'luie Kaffer' op mens en arbeid te maken kon hebben Prof. dr. H. H. Kuyper (VU-hoogleraar theo- dan die welke b.v. ten grondslag lag aan logie tussen 1899 en 1940) signaleerde tij- het taylorstelsel (zie eerder in dit artikel) dens zijn reis door Zuid-Afrika in 1924 het vroeg men zich daarbij niet af. Arbeidbestaan van een type m,ens dat (nog) niet zaamheid was een deugd welke niet gauw verslaafd was geraakt aan goederenwel- te veel kon worden beoefend. Dwang werd zelfs ethisch acceptabel geacht om de vaart. 'Veel noodig heeft een Kaffer niet om van mens tot meer arbeid te bewegen, dan te leven; zijn eischen wat woning, kleeding waartoe hij uit zichzelf kwam om te vooren eten betreft, zijn bescheiden genoeg. zien in wat hij als levensbehoeften ervoer. Als hij maar zijn miliespap heeft en zijn hut Zo werd slavernij eeuwenlang geen ethisch om te slapen benevens zijn kafferbier en verwerpelijke zaak geacht door Nederwat tabak om te rooken, is hij al tevreden. landse christenen. VU-hoogleraar H. H. Hard werken behoeft hij niet en aan hard Kuyper maakte nog geen halve eeuw geleden melding van dreiging met geweld werken heeft hij, zooals men zegt, een door Paul Kruger zonder de bedoeling hem broertje dood.' Roept het geschetste beeld thans gevoe- van iets laakbaars te beschuldigen. In Nelens van afgunst op bij de westerse mens, derlands-lndië bestond omstreeks die tijd die zich afvraagt hoe zich te bevrijden van nog de Poenale Sanctie, waarbij o.a. (tot de produktie- en consumptiedwang, die hem naar de afgrond dreigt te voeren (Club van Rome), Kuyper bedoelde een DE PAPIERMAAKER halve eeuw geleden allerminst een gunstig beeld van de Zuidafrikaanse zwarten te tekenen. Integendeel, in zijn reisbrieven meldde hij lezers van De Heraut, 'dat de Kaffers lui zijn', om duidelijk te maken met welke problemen de blanken te kampen hadden. Immers 'de Boer is gewoon heer te zijn op zijn bezitting en wil geen arbeid verrichten, die door Kaffers wordt gedaan' doch de Kaffer 'z;f liever voor zijn hut zijn pijpje te rooken', dan 'hard voor den Boer te gaan werken'. 'Denkt u nu de ergernis van den Boer in, die broodverlegen zit om hulp voor zijn grote kudden vee of die zijn oogst te velde ziet staan en geen hulp kan krijgen; immers de slavernij is afgeschaft, heerendiensten bestaan er niet en den Kaffer tot arbeid dwingen kan hij niet. Paul Kruger wist er wel 26

1915) luiheid strafbaar werd gesteld. Subtielere vormen van arbeidsdwang ontstonden, nadat slavernij en dreiging met geweld ethisch verwerpelijke middelen werden geoordeeld. Zo maakt H. H. Kuyper in zijn reisreportage in 1924 melding van pogingen in Zuid-Afrika om de lui geachte 'Kaffers' tot meer arbeid te bewegen door belasting van hen te heffen. 'Om deze belasting te betalen moeten ze werken'. Talloos zijn zo in de loop der geschiedenis de voorbeelden van directe of indirecte dwang om de mens tot arbeid te bewegen (waarbij veelal de vruchten aan de dwinger toevielen). In de praktijk maakte het daarbij geen verschil of men arbeid beschouwde als een vloek of straf of dat men kwam tot een vorm van verheerlijking van de arbeid. Indien economische groei als doelstelling wordt aanvaard, maakt het voorts weinig verschil of de maatschappij meer socialistisch beïnvloed is (Sowjet-Rusland) of meer kapitalistisch (het Westen). In beide stelsels zijn zij het haasje, die om wat voor reden ook, geen aanleiding zien om hard te werken. Al dan niet langharig 'werkschuw tuig', roept in kapitalistische stelsels, nationaal-socialistische en socialistische eenzelfde wrevel op. 'Harde werkers' staan in al deze maatschappijvormen in hoog aanzien.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen