VU Magazine 1973 - pagina 530

en nu de peloper, de voorlopers van de moderne staat werden. Naast hen kwamen journalisten, onderwijzers en soldaten naar voren die door intellectuele voorsprong en betere opleiding naar boven kwamen ten koste van de traditionele, min of meer adellijke, bestuurders. Bovendien, een taal, het bahassa Indonesia, wordt geïntroduceerd waarin geen standsverschillen, althans veel minder, voorkomen, de politieke partijen, ieder, met eigen dogma en ideologie dringen met alle hevigheid tot de dorpen door.

Onder druk Het syncretistisch harmonie-model komt onder zware druk te staan. Enerzijds tracht het dogma en fanatisme van de Islam de bevolking te mobiliseren, anderzijds vaak in dezelfde dorpen is de ideologie van het communisme werkzaam. In studies van het begin vijftiger jaren op het platteland in Oost-Java kwam dit al scherp naar voren. In plaats van syncretisme, waarbij je van alle religies en ideologieën datgene overneemt dat bruikbaar geacht kan worden om de weg naar Het Goede (budi luhur) te bewandelen en dat de culturele norm van rukun (gemeenschap) ondersteunt, is er nu de tegenstelling, de wanorde gekomen: de Javaanse boer moet kiezen, Islam of P.K.I. of hij wordt ingedeeld. Dit laatste is belangrijk, want het maakt duidelijk dat de keuze veelal helemaal niet uit overtuiging, eerder uit navolging geschiedt. Om dit te verduidelijken moet iets nader ingegaan worden op de plaats van het individu binnen een bepaalde bevolkingsgroep in Indonesië.

men zich als mens niet voldoende tegen kon teweerstellen. Magie was een cultureel antwoord op deze noodlotsituatie, maar daarnaast leidde deze lotsverbondenheid tot hele strenge leef- en gewoonte-regels (adat), die onder het motto 'eendracht maakt macht' geen ruimte laat voor dissident gedrag. In het opvoedingssysteem komt dit tot uitdrukking door van meet af aan een kind op te voeden tot betrouwbaar lid van de gemeenschap: het groepsbelang wordt tot het allerbelangrijkste verheven. In dit 'w/y'vande eigen groep sluit men de ander, behorend tot een groter geheel, uit. In de Indonesische taal onderscheidt men ook twee termen van 'wij', kami, wij - de andere uitgesloten en kita, wij - inclusief de anderen. Het individuele ik krijgt tijdens de opvoedingsjaren ook nauwelijks kans zich te ontplooien. Allerlei vormen van sancties, van mild verlegen maken tot doodzwijgen of uitstoting toe, zorgen ervoor dat de enkehng in de pas blijft lopen bij het geheel waartoe hij behoort. Binnen dit geheel, de gemeenschap, bestaat traditioneel wel een vorm van onderling overleg dat normatief democratisch geacht wordt te zijn, maar waarin in concreto bepaalde factoren, zoals afkomst, macht, zowel over goederen (grond, vee) als over de taal, beslissend zijn voor de besluitvorming. Zo ontstaat de leiderfiguur die 'Bapak', vader, genoemd wordt en die op Java zijn politieke expressie vooral heeft in de functie van de lurah, het dessahoofd. Zijn beslissingen, zij het met inachtnemen van de besluitvormingsprocedures, worden door de dorpelingen aanvaard en opgevolgd.

Gesloten gemeenschappen

Norm

Hierboven werd al aangegeven dat de verschillende etnische groepen in Indonesië gekenmerkt konden worden als gesloten gemeenschappen. In het moderne Indonesië is ogenschijnlijk deze geslotenheid door betere communicatiemiddelen, transport, radio en zelfs in sommige streken tv doorbroken. Sociaal-psychologisch loopt dit proces niet zo snel en het is niet al te gewaagd om in zijn algemeenheid te zeggen dat de Indonesiër nog denkt en handelt vanuit deze, beperkende, groepsgebondenheid. In ander verband zal later op dit aspect ingegaan worden als aangetoond zal worden dat deze etnische verdeeldheid een grote, moedelijk één van de grootste belemmeringen, vormt voor de ontwikkeling van het gehele land. Op deze plaats gaat het echter om de verhouding ik-wij binnen een gemeenschap om te laten zien dat het vrijwel onmogelijk is voor een individueel Indonesiër een eigen standpunt, overtuiging in te nemen. In de zgn. primitieve, traditionele gemeenschappen werd het voortbestaan van de groep bedreigd door krachten en machten waar

Dit traditionele beeld is in de loop der tijden onder zware druk komen te staan, maar is desondanks als norm, zoals het be-

6

m

magazine

hoort te zijn, nog overeind blijven staan. Onder invloed van de Hindu-Javaanse vorsten-rijken kwam de lurah, dessahoofd, weliswaar in een feodale relatie te staan tot de regent, maar naar binnen toe, binnen de dorpgemeenschap, bleven de rukun (gemeenschap) en harmoniewaarden nog gelden. Tot, zoals we hierboven zagen, de nationale partijpolitiek tot het dorp doordrong. Omdat de dorpeling niet opgevoed werd tot het nemen van individuele beslissingen had hij nieuwe vormen van gemeenschap nodig die hem werden geboden door diverse politiek georiënteerde boerenorganisaties. Achter de rug van hun officiële woordvoerders kon de enkeling zich opstellen tegenover het traditionele gezag. Via die banden kon hij trachten eigen (groeps)belang te realiseren. De Islam enerzijds, hoewel niet bestaande uit één blok, maar uit elkaar beconcurrerende groeperingen al naar gelang de nadruk van het 'dogma', beoogt de syncretistisch

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen