VU Magazine 1975 - pagina 198

De oproep van Paul Berg

pgrrjpen m !»rfelijkheid

Vorig jaar juli gebeurde er in de wetenschappelijke wereld iets unieks. De Amerikaanse National Academy of Science publiceerde een oproep van een groep vooraanstaande biochemische onderzoekers aan collega's om vrijwillig af te zien van bepaalde experimenten, die op het punt stonden in de laboratoria te worden uitgevoerd. Men was er namelijk niet zeker van dat er voor de mensheid geen ernstige risico's zaten in de voorgenomen proeven. Commentaren repten zelfs van levensgevaar voor 'n groot deel der mensheid, misschien zelfs voor de gehele wereldbevolking. Een klein ongelukje in een laboratorium (een omgevallen kolf, een per vergissing in het vuilnisvat geworpen bakje) en er zou zich een voor de mens, dier en plant levensgevaarlijk virus of bacterie over de aardbol kunnen verspreiden. Het menselijk lichaam zou mogelijk niet bestand kunnen blijken tegen dit gloednieuwe want in het laboratorium ontwikkelde organisme. Niemand wist het met zekerheid. Ook zij die geloven in een naderend eind der tijden stellen zich dit aangrijpend gebeuren toch niet voor als het knullige gevolg van de slaperigheid van 'n laborant, die de nacht feestelijk heeft doorgebracht of van de overmatige vlijt van een wetenschappelijk niet onderlegde schoonmaakster. Vandaar wellicht dat de gedachte aan een dergelijke mogelijkheid afschuw wekte tot in de meest fatalistisch gestemde kringen. De zgn. 'Berg-verklaring' genoemd naar de Amerikaan dr. Paul Berg, woordvoerder van de groep, verspreidde zich sneller over de aardbol dan het meest kwieke virus ooit vermocht. Elk zichzelf respecterend dagblad wijdde er een bericht aan, althans in de westelijke wereld. Niet na te gaan valt of alle lezers het bericht zo serieus genomen hebben als de inhoud verdiende. 'Er staat zoveel onzin in de kranten, waar je later nooit meer over hoort'. Wel ernstig werd het bericht opgevat in kringen van biochemische onderzoekers. Hun wereldje is klein, men kent elkaar van internationale congressen en uit wetenschappelijke tijdschriften. De namen van de ondertekenaars van de oproep stonden er borg voor dat men niet te maken had met 'n stunt of kreet of grap, maar met ernstige bezorgdheid van niet van maatschappelijk radicalisme verdacht establishment. Paul Berg ging zelfs zover in z'n pogen om zich te verwijderen van 'weltfremde' wereld-verbeteraars, dat hij ontkende dat er ethische overwegingen achter de oproep gezocht moesten worden. Hij zei het zo: 'Ik was er

20

niet zeker van dat het risico nul was.' Wat overigens op z'n minst getuigde van een groot verantwoordelijkheidsbesef. Kennelijk is in een harde op het concurrentieprincipe gebaseerde samenleving kwetsbaar wie in beroep of bedrijf terughoudendheid bepleit op ethische gronden. Als 'n verrassing kwam de Berg-verklaring ook in het geheel niet in de wetenschappelijke wereld. Al jarenlang woelde er onrust over wat men aan het doen was. Zo sloegen de eerste drie onderzoekers in de V.S. die een gen-isolatie uitvoerden, Jim Shapiro, Carry Eron en Jon Beckwith reeds in 1969 de alarmklok. In Nature december 1969 schreven ze 'Er verstreek minder dan 50 jaar tussen Becquerels ontdekking van radio-activiteit in 1896 en het gebruik van het atoom-wapen in 1945. Wat betreft het specifieke punt van genetic engineering kunnen we de toekomst niet voorspellen. Maar wie kon in 1896 de massa-vernietigingswapens hebben voorzien die nu ons allen bedreigen?' (aangehaald uit 'Wetenschap en Samenleving', februari '75). Jim Shapiro trok de consequentie en gaf zijn loopbaan als moleculair-bioloog eraan omdat, zoals hij zelf schreef 'er in de Verenigde Staten toch alleen maar een verwerpelijk gebruik kan worden gemaakt vande wetenschap'(W. en S., september'74). Zijn stap trok niet zoveel aandacht als de Bergverklaring, juli '74, wellicht omdat de maatschappij-kritische houding, waarvan zijn besluit getuigde niet overtuigend was voor de meeste onderzoekers. 'Zoiets doet een idealist, dat zijn respectabele, maar geen gewone mensen', laat zich wellicht het gevoelen van velen samenvatten. Dit betekende niet dat de andere onderzoekers schouder ophalend en zonder discussie voortgingen met hun experimenten. In 1972 lukte het Paul Berg en z'n medewerkers om genen afkomstig van een kankervirus, dat in de hamster gezwellen veroorzaakt, aan enkele genen te koppelen die afkomstig waren uit een bacterie. Wat de biologische werking daarvan is, is tot op heden niet bekend, schreef de Leidse biochemicus prof. dr. L. Bosch in Wending (maart '75). 'Wel werd reeds in 1972 op een internationaal congres in Amsterdam van de Federatie van Europese Biochemische Verenigingen openlijk geprotesteerd tegen een voortzetting van deze experimenten. De bacterie die bij alle bovengenoemde proeven wordt gebruikt, huist in onze eigen darmflora. Een sterke vermeerdering van deze gen-combinaties binnen de darmbacterie zou zich weleens binnen de mens kunnen voltrekken zonder dat dit de eerste tijd aan het licht zou treden. Weliswaar behoeven de genen die in de hamster kwaadaardige gezwellen oproepen dit bij de mens nog niet te doen. Het risico is echter moeilijk te schatten aangezien het hier om nieuwe gen-combinaties gaat, die zich weleens anders (schadelijker) zouden kunnen gaan gedragen ten opzichte van de mens. Bovendien zou de vermeerdering binnen de darmbacterie zich gedurende kortere of langere tijd kunnen voltrekken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen