VU Magazine 1976 - pagina 472

Mü magame 30

Prof. mr. J. de Ruiter:

Prof. mr. H. Bianchi: ' Samenleving draagt aan agressie bij'

'Diepgaande heroriëntering op rechtsgebied'

heid aan de ene kant en relativisme, historische bepaaldheid aan de andere kant. De rechtsontwikkeling is vooral na de oorlog zeer onstuimig geweest; vele vertrouwde rechtsinstituten zijn niet meer het veilige en rustige bezit dat ze eens waren. Een paar voorbeelden kunnen dit illustreren. Het zijn voorbeelden die in het geestelijk klimaat waarin de VU leeft gevoelige reacties hebben opgeroepen en oproepen. — Hoewel in de wet het ouderlijk gezag nog steeds de functie heeft van algemene zeggenschap van de ouders over hun kinderen, spreekt het in de praktijk niet meer vanzelf, dat in een serieus conflict tussen ouders en kind, de kinderrechter de ouders zal steunen. — Naast huwelijk en gezin — lange tijd beschouwd als hoekstenen van de samenleving — worden alternatieve samenlevingsvormen gesteld en — bij voorbeeld in het woonruimtebeleid —erkend. — De vanzelfsprekendheid waarmee het eigendomsrecht werd gehandhaafd is verdwenen. De gerechtelijke reactie op het kraken van huizen zou vroeger geen enkel probleem hebben opgeleverd. Nu gaat ook bij de wetgever het maatschappelijk belang (voorkomen van leegstand, tegengaan van speculatie) een rol spelen. — Nog maar kort geleden werd de arts die zich met abortuspraktijken bezighield zwaar gestraft als hij werd ontdekt. Nuverschijnthij als een held op de televisie. Zelfs de minister van justitie is er niet in geslaagd het ontstaan van een vrije en ongecontroleerde abortuspraktijk op grote schaal te verhinderen en het parlement kan weinig anders doen dan het fait acco mp 1 i legalisere n.

Beginsel Op het rechtsgebied is een diep-ingrijpend proces van heroriëntering gaande, dat te vergelijken is met wat zich in het kerkelijk en godsdienstig leven heeft afgespeeld. Net als in het kerkelijk leven is het ook voor het rechtsdenken zaak, de ontwikkelingen niet te zien als het teken van reductie, verarming, maar van heroriëntering, van een nieuw verstaan van de rol van het recht in de onstuimig veranderende samenleving. De vraag is, of het in die omstandigheden nog mogelijk is iets in het algemeen te zeggen over het recht. Het natuurrecht spreekt dan wel algemeen, maar kan die algemeenheid in het licht van de feiten niet volhouden. Het positivisme stelt maar èén ding algemeen, namelijk dat er niets in het algemeen kan worden gezegd. Om toch iets algemeen-geldigs te kunnen zeggen is het nodig de in onze kringen wel bekende term,,beginsel" te gebruiken. Een beginsel staat aan het begin van het denken over een bepaald veld van onderzoek; het maakt dit denken mogelijk doordat het de structuur van dit veld aangeeft; de vraagstellingen typeert; de voorwaarden voor ontwikkeling inzichtelijk maakt; iets bloot legt van de onderlinge samenhangen in

dat zich hechte structuren hebben gevormd waarbinnen betrekkelijk duurzame opvattingen beslaan over de nonnen, de rollen en plaatsen van de deelnemers. Er is binnen de structuren maar een geringe ruimte voor afwijkend denken en handelen. Soldaten en officieren met pacifistische neigingen zullen vroeg of laat uit de organisatie worden verwijderd. Een politie-agent die van mening is dat in de samenleving de kleine diefjes worden gepakt en de grote blijven lopen, zal in ernstige moeilijkheden komen. We zijn er aan gewend geraakt, daf stevig gevestigde organisaties, die een bestrijdingsmodel hanteren om hun bestaan te rechtvaardigen, van haar leden vraagt, dat er gelijk wordt gedacht. Die uniformiteit in het denken wordt gerechtvaardigd met een beroep op de effectiviteit en, voor wat het strafrecht betreft, met rechtszekerheid. Het zijn vooral de groten der aarde die nadruk leggen op rechtszekerheid. Wat zou er gebeuren wanneer de politie en de rechterlijke macht vanaf morgen jacht zouden gaan maken op dollarspeculanten in plaats van op auto-dieven? De zekerheid dat sommige zaken strafbaar zijn (rechtszekerheid) is tegelijk zekerheid dat andere zaken dat niet zijn (rechtsonzekerheid). Dat heeft ertoe geleid, dat bestrijdings-instellingen zoals het leger en de justitie, tegelijk product en producent zijn van de situaties die hen in het leven riepen. Beide zullen er voor zorgen dat er niet teveel te bestrijden valt. Anderzijds zorgt een ingebouwd mechanisme er voor, dat het ook niet te weinig is. Want wanneer de bestrijding tot een goed einde zou worden gebracht, zouden de organisaties kunnen worden opgeheven.

Agressie De institutionalisering van het bestrijdingsmodel hangt ook samen met de agressieve elementen in de structuren van de samenleving. Een grote moeilijkheid met agressie is, dat niemand van zichzelf zal zeggen dat hij agressief is; van zijn tegenstander wel. Het optreden van een delinquent wordt agressief genoemd. Het optreden van politie en justitie in reactie op die agressie noemen we anders, hoewel het er sprekend op lijkt. In het strafrecht staan we voor de vraag naar de kip en het ei. Zo lang de samenleving meent dat het aanbieden van agressie-modellen de beste manier is om de criminaliteit te bestrijden, levert ze zelf een bijdrage aan de voortzetting van agressie. De laatste tijd wordt algemeen de opvatting gehuldigd dat de agressie in de samenleving niet zo zeer voorkomt uit de agressieve aard van de mens, maar door het feit dat hij de aggressie leert in de cultuur.

Medisch model Het is een tijdlang een progressieve gedachte geweest het bestrijdingsmodel in het strafrecht te vervangen door een medisch model. In plaats van straf moest therapie, her-socialisering, hulpverlening worden aangeboden. Er is niet veel van terecht gekomen. Degenen die namelijk met hulpverlening.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen