VU Magazine 1976 - pagina 425

i ^ magazine 27

Het koloniaal bewind rond de eeuwwisseling

Nederlanders op Java hielden te lang vast aan politieke mythe Fragment uit de openbare les van mevrouw H. Sutherland Met een openbare les die,, Between Conflict and Accommodation" heette, aanvaardde mevrouw Heather Sutherland (afkomstig uit Australië) vorige maand een lectoraat in de NietWesterse Geschiedenis. Een moeilijk vak. De vfesterse geschiedenis levert de historici al genoeg gecoinpliceerde puzzels op, maar wie zich in de niet-westerse geschiedenis verdiept, moet zich zien in te leven in culturen die hij van huis uit niet kent. Er wordt een extra zwaar beroep gedaan op zowel z'n verbeelding als op z'n zelf-discipline. Geschreven bronnen, om maar iets te noemen, zijn vaak schaars en als ze al voorkomen mag eraan worden getwijfeld of ze representatief zijn: meestal stammen ze uit een koloniaal verleden. De niet-westerse historicus moet zich daarom behalve van het graafwerk in archieven en bibliotheken, bedienen van andere technieken, bij voorbeeld die van de antropologen. Hij zal moeten interviewen, hij zal zich moeten verdiepen in de verhalen die men elkaar ter plaatse doorvertelt. Mevrouw Sutherland heeft zich in haar onderzoekswerk vooral beziggehouden met het koloniale verleden in sommige gebieden van Maleisië en Indonesië. De vraag was daarbij vooral hoe volken van verschillende culturen er in slaagden (of er niet in slaagden) een politieke en sociale modus vivendi tot stand te brengen, binnen de,, dranghekken" ys^n de koloniale verhoudingen. Koloniale overheersing hield in, dat niet-Europese politieke stelsels onderdruk kwamen te staan van een totaal ander systeem. Ze moesten aan nieuwe doelen, namelijk die van de nieuwe meesters, gaan beantwoorden. Het traditionele gezag bleek daartoe meestal niet in staat. Dus moest er worden gereorganiseerd. De Europeanen toonden bij zulke operaties weinig begrip en respect voor de inheemse gebruiken. Maar aan de andere kant wilden ze bestaande vormen ook niet totaal omver werpen. Dat zou veel hebben gekost en veel moeilijkheden hebben veroorzaakt. Vaak werd dan een soort middenweg bewandeld: de bases van oude systemen werd intact gelaten maar getracht werd, het wat efficiënter te doen werken. In haar les stond mevrouw Sutherland uitvoerig stil bij twee voorbeelden. Het eerste handelde over het sultanaat Trengganu in het oostelijk deel van het Maleisisch schiereiland. Het tweede ging over Java rond de eeuwwisseling. Er was daar minder sprake van botsende standpunten dan van een vermenging van mythe en werkelijkheid. Er werd een groot rollenspel opgevoerd dat twee functies tegelijk vervulde: het vormde zowel een buffer als een band tussen de eisen die van koloniale zijde werden gesteld en de gevoeligheden van de inheemse bevolking. Wat mevrouw Sutherland over het Nederlandse koloniale bewind op Java zei, volgt hier in een vertaling van VU-magazine.

Java was het hart van Nederlands-Indië. De Nederlandse aanwezigheid stamde uit het laatst van de zestiende eeuw; inde loop van de negentiende eeuw vestigde het Binnenlands Bestuur zich steeds steviger op Java. Het leek er op, dat er aan het begin van de twintigste eeuw sprake was van een volgroeide kolonie, waar „rust en orde" heersten en waarvan de inwoners de vruchten konden gaan plukken van de Ethische Politiek. Java is wel een typische „beambtenstaat" genoemd. Regeren betekende voornamelijk administreren in technische zin, rationeel, met bijbehorende papierwinkel en vergader-rituelen als onderbreking van de kalmpjes verglijdende tijd. De binnenlanden werden bestuurd door het Binnenlands Bestuur, in broederlijke samenwerking met het Inlands Bestuur, waarmee de inheemse aristocratische en bureaucratische tradities ten dienste werden gesteld van de koloniale staat. Wanneer we ech-

ter naar de waarheid achter dit beeld zoeken, zien we, dat er een flinke kloof bestaat tussen theorie en praktijk; tussen het idee dat men had van de Javaanse staat en de werkelijkheid; tussen de mythische en feitelijke aspecten van het koloniaal bewind. In discussies over de zogenaamde „traditionele staat" en over koloniaal-Java wordt veel te veel nadruk gelegd op de instellingen, op abstracte schema's van de oude „concentrische" organisatie of van

Mevr. H. Sutherland

de piramide Binnenlands Bestuur/Inlands Bestuur. Er wordt weinig over de macht gezegd. Over welke middelen beschikten bestuurders om gehoorzaamheid af te dwingen, of ertoe over te halen? H o e ontstond solidariteit of conflict, loyaliteit of rebellie? En in hoeverre geven onze opvattingen de werkelijkheid weer, wanneer we het hebben over het bestuur op Java? Het is zeer moeilijk de politieke standpunten in een kolonie te ontwarren. De mensen waren niet alleen door culturele barrières van elkaar^gescheiden, maar droegen in de omgang met elkaar ook maskers: er werd veel gehuicheld en gedaan alsof. Sociale veranderingen, veroorzaakt door economische penetratie, differentiatie en westers onderwijs, maakten de zaak nog ingewikkelder. Men ging anders denken en leven. Er ontstonden nieuwe ideologieën, sociale verbanden, politieke organisaties. Elementen uit beide culturen werden met

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen