VU Magazine 1977 - pagina 297

magazimSl

omstandigheden had geleefd. Natuurlijk was in dit geval geen enkel beroep mogelijk op menselijke waarden. Evenmin was er sprake van onmiddellijk gevaar voor de Amerikaanse soldaten. Wel vielen normen die in de groep waren gaan gelden, samen met bevelen die door de commandant van de compagnie waren gegeven. Een van de soldaten die bij het gebeuren was betrokken, zag geen andere mogelijkheid om aan zijn gewetensconflict te ontkomen dan zich zelf door de voet te schieten. Opmerkelijk was verder in dit geval dat de militaire organisatie zelf niet reageerde op My Lai. Pas nadat de publieke opinie in de V.S. eenjaar later van de zaak vernam (via een brief van een soldaat, die er zelf niet bij betrokken was geweest) werd de zaak onderzocht.

overlegd: de machinist met de centrale, de centrale met de commandant etc. Dat alles is veel ingewikkelder dan alleen een bevel. Maar wel staat aan het begin van al die activiteit het bevel: ,,olie laden" of: ,,Nü olie laden". Het bevel heeft dus wel een functie, maar er zijn tal van andere coördinatie-methoden naast gekomen".

ConfBctstof Tot nu toe hebben we het alleen nog maar gehad over hetgeen de militaire organisatie van de soldaat vraagt. Dat is niet weinig: uiterste toewijding. Zoals men weet kan die toewijding inderdaad tot het uiterste gaan. De soldaat zal bereid moeten zijn te doden, en zo nodig zijn leven te geven. Dit betekent weinig minder dan dat van hem precies het tegenovergestelde wordt verlangd, als hem van huisuit is meegegeven. De meesten immers zullen zijn groot gebracht met het gebod: ,,Gij zult niet doden". Hier ligt conflictstof. Die kan nog scherper vormen aaimemen doordat de soldaat niet alleen wordt geconfronteerd met het verschil tussen wat hem van jongs af aan is ingeprent en wat de dienst van hem vraagt. Er is nog een derde groep, die eigen normen stelt: de kleine groep, waarmee de soldaat dag in dag uit te maken heeft (een peloton, een vliegtuig- of een onderzeeboot-bemanning etc). Los van de ,,officïéle" militaire organisatie, oefenen zulke kleine groepen een eigen en vaak zeer krachtige invloed uit op het gedrag van elk van de leden. De gedrag-codes in zo'n groep kunnen op één lijn liggen met de eisen die de grote militaire organisatie stelt, maar kunnen daaraan ook tegengesteld zijn.

Soetodjaja-My lai De waarden waarmee een soldaat is opgevoed, de normen die in de militaire organisatie worden aangehangen, de ,,atmosfeer' ' in de kleine groep waarin een soldaat zijn dagelijks werk moet doen, kunnen met elkaar in conflict komen, speciaal tijdens operaties. Mr. Keijzer haalt in zijn proefschrift het voorbeeld aan van de ,,zaakSoetodjaja" uit 1948. Een Nederlandse

Beginselen sergeant kreeg, tijdens een infanterie-actie tegen de Indonesiërs, bevel de bewoners van een dorp te evacueren en het dorp plat te branden. Men wilde zo voorkomen dat de vijand landmijnen via het dorp zou vervoeren en vanujt de huizen een aanvoerweg onder vuur zou houden. De sergeant weigerde het bevel op te volgen omdat, zo zette hij uiteen, het verwijderen van vrouwen en kinderen en het verbranden van hun huizen onverenigbaar was met zijn christelijke beginselen. De militaire noodzaak van de operatie was hem niet duidelijk. Deze argumenten echter werden door de krijgsraad niet aanvaard. De man werd veroordeeld. In dit voorbeeld vielen menselijke waarden samen met opvattingen binnen de kleine groep. Uiteindelijk leidde dat ertoe, dat verzet ontstond tegen een officieel militair bevel. Een ander geval van norm-conflict werkte precies andersom. Zestien maart 1%8 werden enige honderden onschuldige mensen, onder wie vrouwen en kinderen, in het Vietnamese dorp My Lai gedood door een Amerikaanse compagnie. Deze actie kon worden beschouwd als het eindpunt van een verruwingsproces dat zich had voltrokken in een kleine groep die een tijd lang geïsoleerd, onder nogal moeilijke

De sociale werkelijkheid in de militaire organisatie is gecompliceerd genoeg, zoveel zal duidelijk zijn. Hoe is het daarin nu met de plicht om te gehoorzamen gesteld? Uitvoerig vergelijkt mr. Keijzer in zijn proefschrift wat de militaire wetgeving in zes landen (vijf NAVO-landen: de V.S., Frankrijk, West-Duitsland, Engeland en Nederland en ,,buitenstaander" Israël) over de gehoorzaamheidsplicht te zeggen heeft. Hij hanteert daarbij drie rechtsbeginselen als toetssteen. Pas als aan die beginselen is voldaan kan het recht dat omtrent militaire gehoorzaamheid bestaat, rechtvaardig recht worden genoemd. Die beginselen zijn: 1. Ongehoorzaamheid aan een onrechtmatig bevel dient niet strafbaar te zijn. 2. Het bevel van een meerdere wordt geacht rechtmatig te zijn zolang niet het tegendeel blijkt. 3. Geen straf zonder schuld. We volgen mr. Keijzer niet op zijn tocht langs de militaire wetgevingen van de zes landen. Een uitkomst van zijn onderzoek was, dat het Amerikaanse militaire recht het best voldeed aan de drie beginselen. Wel zou hij, wanneer het Amerikaanse systeem in Nederland zou worden overgenomen een nuancering willen aanbrengen in het eerste beginsel. Het militaire leven

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen