VU Magazine 1977 - pagina 95

i ^ magame 5

plaatsen worden de accenten in de beweging verschillend gelegd. Toch heeft het réveil eigen, kenmerkende trekken. „Karakteristiek is het protest tegen het Verhchtingsdenken, tegen de ,,geest der revolutie". Verlichting, revolutie staan voor de réveil-mensen voor: naïef optimisme over de mens en een al te simpele visie op diens mogelijkheden om de geweldige krachten van natuur, geschiedenis en maatschappij te beheersen. Zulke rooskleurige dromen zijn, na de volkerenoorlogen in de Napoleontische tijd, voor hen onmogelijk geworden. Dat is nog niet alles: Verlichting, revolutie betekenen voor hen ook, dat de kerk steeds meer van haar invloed verliest en dat geloven — zeker wanneer het zich bedient van de formuleringen van de klassieke belijdenisgeschriften — niet langer wordt beschouwd als de enige manier om de wereld te begrijpen en zin te geven. Dat is wat hen verontrust; daartegen tekenen ze protest aan. Dat is voor mijn besef ook het dieper liggende motief in de (op zichzelf behoorlijke reactionaire) geschriften van Da Costa uit diens jonge jaren, zoals ,,Bewaren tegen den Geest der Eeuw". Dit protest is niet het enige kenmerk van het réveil. De manier waaróp het zich manifesteert is minstens zo karakteristiek. Het hart van het réveil begint te kloppen als Isaac Da Costa, de spil om wie het Amsterdamse réveil draait, in 1826 bij zich aan huis op zondagavond bijbellezingen gaat houden. Veel van wat Da Costa daar naar voren brengt, blijft bewaard dank zij het werk van J. F. Schimsheimer, die alles wat hij er hoort opschrijft. Ook al zijn deze verslagen gekuist en kunnen ze nooit geheel de sfeer terugroepen waarin gesproken werd, toch ,,kun je je nu nog voorstellen", aldus dr. Holtrop, ,,dat de mensen op die zondagavondlezingen als Da Costa ging spreken over zijn toekomstverwachtingen, de paarden uit de Openbaringen door de zaal hebben horen razen. Er is een visionair aan het woord, een romanticus van de eerste orde, uit de school van Bilderdijk. Op deze avonden wordt de groep gevormd; men herkent zich in wat Da Costa zegt".

Allard Pierson... oudere tijdgenoten...

Pierson Soms is de jonge Allard Pierson onder de bezoekers. Veel later, in 1888, schrijft hij zijn herinneringen aan o.m. de zondagavondlezingen op in .,Oudere Tijdgenoot en". Tevens analyseert hij hoe men in het réveil met

Dr. P. N. Holtrop

de Bijbel omging. „De vrienden en broeders zijn inmiddels samengestroomd en de wederkeerige begroeting heeft met grote hartelijkheid plaats gegrepen. De Reunion (samenkomst) begint. Zij vangt aan met een gebed, waarbij de veelheid der woorden niet altijd wordt vermeden. Maar de voorganger had dan ook veel op het hart. Daarna begon de uitlegging van een hoofdstuk uit den Bijbel. Uitlegging is veel gezegd. De wijze waarop men in den kring van het Réveil met den Bijbel omging, was een der eigenaardigheden van die godsdienstige beweging. Wanneer men onder uitlegging niets anders wil verstaan dat het teruggeven van de bedoeling des schrijvers, waren de mannen van het Réveil niet bij uitnemendheid degenen van wie men een uitlegging des Bijbels had te wachten. In exegese lag geenszins hunne kracht. Wel meenden zij volkomen ter goeder trouw dat onderzoek van het Schriftwoord de grondslag was van al hunne denkbeelden en in zekeren zin bedrogen zij zich niet. Maar dat onderzoek was van een zeer bijzondere soort. Het was niet van wetenschappelijken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen