VU Magazine 1977 - pagina 460

magazine 18

Dr. Roelf Haan

Om het behoud van het rechtsbesef Aan het laatste oordeel denkt men doorgaans als ware het een bangmaker, waarvan priesters en dominees een handig gebruikmaken om de mensen te doen inzitten over hun hoogst persoonlijke zieleheil: de projectie van het eigenbelang tot over de grenzen van de dood. Zo heeft het me eerlijk gezegd nooit aangesproken. Er zijn ook mensen, die de jongste dag een dag vinden van wereldbelang: alle dingen worden nieuw. Totdanechterkunnen we weinig anders doen, dan maar rustig afwachten. Het is niet de moeite waard aan het oude nog te trachten iets te veranderen, hetgeen trouwens op onvrome zelfoverschatting zou neerkomen. Misschien moet men de totalitaire staat van dichtbij hebben leren kennen om tot de ontdekking te komen, dat, hoezeer ook de hantering van het christelijk dogma zo kan fungeren als opium van het volk, de bijbelse boodschap zelf,,brood voor het hart" biedt en het enig resterend fundament is voor sociale actie. Het klemmendste probleem dat de machtsstaat oproept is dat van de schending van de persoonlijke integriteit", die op haar beurt voorwaarde vormt voor politieke ontwikkeling. Waar politiek een kwestie is van bovendrijvend groepsbelang, is machtsmisbruik een gewone, bij voorbaat reeds verwachte en normale zaak. Normaal wil zeggen: hetis de norm. In zijn vrije tijd trekt ook de politieman zijn uniform uit om met behoud van zijn dienstpistool op inbrekerspad te gaan. Merkwaardig blijft, datde heerser zijn zedelijk fiasco niet zal willen toegeven; het zedelijk besef wordt door hem zodanig gerespecteerd, dat het kwaad óf wordt verzwegen of als noodzakelijk voorgesteld. Maar het feit, dat het rechtsbewustzijn van de mensen toch als een objectieve weerstand blijft fungeren, dwingt hem tot altijd verdergaande stappen, niet alleen op de weg van de vrijheidsberoving, maar

ook op die der beïnvloeding van de conciënties zelf. Hij heeft Macchiavelli voldoende bestudeerd om zich er van bewust te zijn, dat weliswaar het terroristisch overheidsgeweld alle dingen rechtvaardigt, maar uiteindelijk toch niet alles vermag, zodat het aanbeveling verdient over de zedelijke steun van althans een deel der bevolking te beschikken. De communicatiemedia moeten zodanig worden gestuurd, dat niet alleen de informatie ontbreekt, maar dat de machthebber wordt voorgesteld als de vertegenwoordiger van het algemeen belang, ja, van het al. In het ,,Ave Caesar", het ,,Heil Hitler", versmelten alle onderscheidingen, die de voorwaarde vormen voor het logisch denken over de maatschappelijke realiteit. Stationsreclames roepen op tot eenheid en tot fundamentele keuze: de afbeelding van de gewapende soldaat heeft als onderschrift: Wie niet vóór mij is, die is tegen mij. Zonder onderscheid is alles wat de dictator doet recht; zonder o«<ier,yc/j^/t^ is alles wat protesteert communist. In laatste instantie is de dictator uit op de vernietiging van het oordeel des onderscheids. Hij is de macht, goed; maar hij is dan ook de staat, hij is de natie, hij representeert het volk. Dit begrip ,,volk" doelt op de grondstof voor de machtsstaat; het is een definitie van zijn gezichtspunt uit. Om de werkelijke aard van de volken te kennen, zegt Macchiavelli, is het nodig de vorst te zijn. Dit proces, dat Abraham Kuyper doorzag in zijn religieuzeoorsprong en in zijn politieke consequentie, noemde hij in zijn rede bij de overdracht van het rectoraat aan de Vrije Universiteit op 20 October 1892 dat van De Verflauwing der Grenzen. Het komt voort uit de uitwissing van een fundamentele grens: tussen God en Wereld. Dit is de grens, die de garantie vormt voor de politieke vrijheid evenzeer als voor de vrijheid op de andere levensterreinen. In de machtsstaat, zegt deze VU-rec-

tor, ,,heerst, wie feitelijk de macht in handen krijgt, en in die sterkere, die recht en wet stelt, viert weldra het recht van de sterkere, nu niet alleen de facto, maar ook theoretisch zijn bedenkelijke triomf. Hiermee nu valt vanzelfde grens weg, die de overheid als van God verordende macht en het volk aJs de door God onder die macht geplaatste maatschappij scheidt. Beide gaan immers op in de éne algenoegzame staat. Die staat schuift zelf in de plaats van God. De staat wordt de hoogste macht, en tegelijk de bron, waaruit het recht vloeit. Er is niet meer een overheidsmacht om der zonde wille, maar een alvoorziende staat ( ), waarin alle menselijke energie haar ideale ontplooiing zoekt." Hoe kan nu aan de bedreiging van de conciënties door de totalitaire corruptieeen grens worden gesteld? Hoe een rechtsbesef te houden, als het oog en het oor in de feitelijke rechtsgang geep enkele steun meer vinden? Tegenover het pantheïstische vooruitgangsgeloof, volgens hetwelk ,,die Weltgeschichte das Weltgericht" zou zijn, ziet Kuyper in de ,,sociale stormen, die onze politieke meteorologen als naderend voorspellen" als enig vast oriëntatiepunt het herstel van het geloof, aan een laatste oordeel; en zoolang ditgeloofnog stand houdt, kunt ge de gedurige rechtskrenking op aarde, krenking niet alleen door de overtreder, maar krenking ook door de wet en de rechter, getroost aanzien, wijl uw eigen rechtsbesef dan rusten blijft in het recht uws Gods, waarover hij zelf eens als wreker zal opstaan." Maar even fataal als het is God en Wereld niet te onc/er-scheiden is het te scheiden. De breuk, in een natuurorde uitgeleverd aan een normloos, want evolutionistisch vooruitgangsgeloof, dat het oordeel ontkent, is Bethlehem. Ipso facto, zegt Kuyper, verwerpt de kerk van de gekomen Christus de eenheidsdroom. ,,Hij is het Wonder."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen