VU Magazine 1978 - pagina 324

magamie 15

1^ magame 14

Ontwapenii^szitting V.N. bracht magere resultaten Bij de totstandkoming van de VN in 1945 toonde de wereld de verschrikkelijke sporen van de enorme verwoestingen aangericht door de tweede wereldoorlog. Als hoofddoel van de Verenigde Naties wordt in artikel 1 van het Handvest het handhaven van internationale vrede en veiligheid geformuleerd. Enkele weken na de ondertekening van het Handvest brachten de Verenigde Staten de eerste atoombommen tot ontploffing boven Hiroshima en Nagasaki. Dit konfronteerde de wereld met ongekende militaire en politieke problemen. De mens was voortaan in staat het leven op aarde te vernietigen. De eerste daad van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties was in 1946 een resolutie over nucleaire ontwapening. In 1959 konkludeerde de VN unaniem dat de belangrijkste kwestie in de wereld was te komen tot algemene en volledige ontwapening. Later werden de zeventiger jaren uitgeroepen tot het Ontwapeningsdecennium en tot het Tweede Ontwikkelingsdecennium. De twee belangrijkste doelen van de Verenigde Naties, „ontwapening" en „ontwikkeling", waren voor de niet-gebonden landen aanleiding om een Speciale Zitting van de Verenigde Naties over Ontwapening voor te stellen. Deze is onlangs van 23 mei tot 1 juli 1978 gehouden in New York en afgesloten met een verklaring en een Actieprogramma over Ontwapening. Vergaderden binnen het VN-gebouw ongeveer 2000 diplomaten, buiten het gebouw organiseerden vredesgroepen uit de hele wereld in bijeenkomsten en demonstraties om hun zorg over de toenemend onveilige wereld te laten blijken. De kort daarna overleden Paus Paulus VI stuurde ook een boodschap naar de ontwapeningsconferentie en daaruit bleek ook weer eens zijn grote persoonlijke angst dat de bewapeningswedloop uitloopt op een wereldoorlog. Meer nucleaire en conventionele wapens betekenen niet méér maar minder veiligheid. Militaire uitgaven en wapenproduktie verminderen de ontwikkelingskansen van ontwikkelings- en ontwikkelde landen. In een wereld waar VA van de bevolking honger lijdt, is dit onaanvaardbaar.

door Adri Kemps

Ontstaansgeschiedenis De eerste stappen naar de Speciale VN-zitting over Ontwapening werden zo'n zeventien jaar geleden gezet, tijdens de Konferentie van niet-gebonden landen in Belgrado (1961). Ontwapening is steeds een vraagstuk geweest waarbij de derde wereld zich nauw betrokken voelt. Overigens vond „Belgrado" plaats tegen de achtergrond van een dreigende botsing tussen de Verenigde Staten en de Sowjet Unie; gevreesd werd toen dat, als het tot een confrontatie zou , komen, beide mogenheden hun atoomwapens j zouden gebruiken. j De tweede top van niet-gebonden landen werd gehouden in 1964 in Cairo. Het ontwapenings- i vraagstuk werd weer aan de orde gesteld, men ^ probeerde op dit punt met China in kontakt te ' komen. De Volksrepubliek hield zich evenwel oostindisch doof. | Ook als in 1971 de Sowjet Unie een - herhaald - i voorstel doet voor een Wereldontwapeningskonferentie behoort China tot de spelbrekers. Nauwelijks opgenomen in de VN-gelederen blokkeert Peking het voorstel van haar grote rivaal. Ook de daaropvolgende jaren lukt het niet om een Wereldontwapeningskonferentie van de grond te krijgen, met name door tegenstand van de Verenigde Staten en, alweer, China. In 1976 wordt tijdens de konferentie van niet-gebonden landen in Colombo (Sri Lanka) door de 84 aanwezige landen voorgesteld om een speciale zitting van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties te wijden aan ontwapening. Dit om eindelijk de impasse wat betreft een werèldbijeenkomst over dit onderwerp te doorbreken. Tijdens de Algemene Vergadering in '76 wordt het voorstel overgenomen: het licht voor een speciale Zitting over Ontwapening staat dan op groen.

Voorbereidtagen In 1976 werd een uit 54 landen bestaande voorbereidingscommissie ingesteld die als resultaat van vier bijeenkomsten een vijftig pagina's tellend concept-slotdocument samen met duizenden achtergrondpagina's kon voorleggen aan de Speciale Zitting over Ontwapening. Het concept-slotdocument bestond uit vier hoofdstukken: een inleiding, een verklaring, een uitgebreid actieprogramma met voorstellen tot ontwapening, en tot slot een gedeelte over de organisatiestruktuur voor ontwapeningsbesprekingen. Tijdens het jaar dat de Speciale Zitting werd voorbereid waren de 149 lidstaten van de VN niet nader tot elkaar ge-

komen inzake ontwapeningsvoorstellen. De VNleden, onder voorzitterschap van de Argentijn Carlos Ortiz de Rozas, waren het erover eens dat stemmingen over resoluties vermeden moesten worden en dat men zou streven naar consensus. De Speciale Zitting heeft evenmin als de jaarlijks terugkerende Algemene Vergadering van de VN afdwingende bevoegdheden zodat de slotverklaring alleen maar zin heeft als alle landen het er mee eens zijn. De meerderheid van kleinere landen kan de militaire mogendheden geen ontwapening afdwingen. Men zou argumenten en morele pressie moeten gebruiken om de militair sterke landen tot concessies te bewegen. De vijf weken die de Speciale Zitting duurde zouden hard nodig zijn om tot volledige overeenstemming te komen.

Waldhehn opent

te verhogen zonder zich iets gelegen te laten liggen aan de VN-ontwapeningsconferentie. De Navolanden vertonen de symptomen van „wapen-verslaafden" die steeds meer moeten hebben totdat het leidt tot zelfvernietiging. Al wist men in New York weinig konkreets te kunnen verwachten van de ontwapeningszitting, omdat er nu eenmaal geen konkrete ontwapeningsverdragen afgesloten konden worden, onder veel delegatieleden leefde toch de verwachting dat de ontwapeningszitting de wereldopinie in beweging zou brengen waardoor de druk zou toenemen op regeringen om de wapenwedloop te keren.

Algemeen debat Tijdens het ruim twee weken durende algemene debat hebben staatshoofden, ministers en ambassadeurs van meer dan 100 landen de Speciale Zitting toegesproken. Zelden waren er zoveel regeringsleiders gezien voor het wereldforum. Enkele van de belangrijkste speeches waren de volgende. Als een van de initiatiefnemers voor de Speciale Zitting riep de Joegoslavische president Tito in een boodschap op tot algemene en volledige ontwapening, een Wereldontwapeningsconferentie waar besluiten genomen zouden kunnen worden en tot een verbod op alle nukleaire proeven. Ofschoon hij stelde dat de nucleaire landen een extra verantwoordelijkheid hebben om met ontwapeningsinitiatieven te komen, zei hij ook dat Joegoslavië de pogingen van sommige nucleaire mogendheden tot het verkrijgen van een monopolie over nucleaire materialen voor vreedzame doeleinden verwierp.„Universele, internationale controle is essentieel om de v\/apenrace te beëindigen. Het mag geen privilege zijn van een groep. In de afgelopen jaren is er geen werkelijke voortgang gemaakt naar een nucleaire ontwapening. Het succes hangt af van de bereidheid van alle landen om gezamenlijke inspanningen te verrichten.

Al bij de start maakte het gros van de gedelegeerden niet de indruk van een grote persoonlijke betrokkenheid bij de problematiek. Een minuut van bezinning en meditatie duurde de gedelegeerden al te lang. Dit agendapunt werd afgedaan met vlug oprijzen en neerzitten. De secretaris-generaal van de VN Kurt Waldheim kwam vervolgens met het - later afgewezen voorstel dat de wereld 400 miljoen dollar jaarlijks gaat besteden voor „internationale ontwapenings-inspanningen". Dat is bijna evenveel als het hele VN-budget over een jaar. Toch zou dat bedrag er makkelijk kunnen komen als de landen een pro mille van wat ze nu aan wapens uitgeven aan ontwapening zouden besteden. „Doel daarvan", zei Kurt Waldheim, „zou zijn om de reusachtige onevenwichtigheid in onze prioriteiten bij te stellen". Nu besteedt de wereld zo'n 400 miljard dollar per jaar aan nucleaire- en conventionele bewapening waarvan 80% voor rekening van de ontwikkelde landen komt en 50% van het gehele bedrag door de USSR en de VS samen. ^ De tot voorzitter gekozen Joegoslaaf Lazar Mojsov noenide het hoofdthema van de niet-gebonden landen en de derde wereld, dat bestedingen aan wapens omgebogen moeten worden naar Tito, als een van de oprichters van de groep van uitgaven voor ontwikkeling van de wereld. Moj- niet-gebonden landen, maakte met deze speech sov herhaalde Waldheim's uitspraak dat er geen duidelijk dat Joegoslavië, ingeklemd tussen de serieuze doorbraak is gemaakt in ontwapening in beide supermachten, een onafhankelijke koers meer dan 30 jaar sinds de eerste ontwapeningsre- volgt inzake ontwapening en alle grote militaire solutie de Algemene Vergadering passeerde. mogendheden verantwoordelijk stelt voor de Dat president Carter niet kwam opdagen, was een huidige bewapeningswedloop. duidelijke teleurstelling, en veel derde wereld De vice-president van de VS, Mondale, gebruikte delegaties staken hun kritiek op zowel de Sowjet zijn spreektijd om de USSR aan te vallen, en daarUnie als de VS om geen staatshoofden te sturen door de spanning tussen oost en west op te voeniet onder de fraaie stoelen en banken. Hun afwe- ren. Het was alsof détente niet bestond. Hij verzigheid betekende minder aandacht in de wereld- wees meermalen naar „andere landen die de wapers voor de ontwapeningsconferentie. Het wekte penrace hadden geëskaleerd" zonder gelijktijdig de indruk dat ontwapening geen prioriteit heeft bij medeverantwoordelijkheid te accepteren. De VS de twee supermachten. en zijn Navo-bondgenoten zouden zich, zo zei Mondale, in Washington tijdens de Navo-top Het is tekenend voorde politieke werkelijkheid dat vastleggen o p „ een militaire situatie in staat om af Carter wél aanwezig was op de Navotop die op 30 te schrikken en zich te verdedigen tegen aanvalen 31 mei in Washington gehouden werd en die len. " In de wandelgangen reageerden diplomaten dagenlang voorpaginanieuws vormde. Deze met de sarcastische vraag of hij niet per ongeluk conferentie besloot de militaire uitgaven met 3% de speech voor de Navo-top had voorgelezen. Het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen