VU Magazine 1978 - pagina 115

m magame 25 A'.

IV°. 1374

rijrpDIl JAARO/INO.

DE STANDAARD. Pr^js per il Voor Amsfrrtii

'..AI ronóti hrt Z o n d a g s b l a d , 2,50 — f raoco per port / ï.flO. inmn* $ Cent l a n Itrt Hured

*.'lvertrn^eo van , tot 6 r e c c b 90 Ceat; iedere reëel dairboven i ^ r ^ n t A i o v i i p o i of v e r 4 « M i a j van liefderavfn 10 (.'ent po- re;;*!.

Wat speelde zich in de jaren die vooraf gingen aan de oprichting van de V U , honderd jaar geleden, zoal af? Net als de vorige maand ook nu weer een greep uit de Standaard. Ditmaal: maart 1878

Kappeyne^s schoolwet tamelijk ,,bezadigd'' Het ministerie Kappeyne van de Copello komt met een ontwerp-schoolwet, dat met angst en beven tegemoet is gezien, maar dat nu het wordt gepubliceerd, eigenlijk niet eens tegenvalt. Kappeyne heeft zich in de voorafgaande jaien doen kennen als een geharnast tegenstander van de ..vrije scholen"'(lees; bijzonder onderwijs). ,,Onheilspellender figuur voor onze vrije scholen dan die van Kappeyne was er niet", schrijft Kuyper. ..Brutaler dan hij tegen onze scholen sprak had niemand ooi top het Binnenhof gesproken. Denk slechts aan deze drie: 1. ..de vlieg dooddrukken die de apothekerszalve stinkende maakt": 2. ,,dan moeten de minderheden maar onderdrukt worden" en 3. ,,zoo ik ooit een portefeuille aannam, het zou zijn om die tegenstand te breken". Lood om oud ijzer Kuyper vergelijkt het ontwerp van Kappeyne (radicaal-liberaal) met het ontwerp van diens voorganger Heemskerk (conservatief). Hij komt tot de slotsom, dat terwijl beide heren in de Kamer diametraal tegenover elkaar stonden, ze als minister ontwerpen indienden ..waarvan het platte spreekwoord 'lood om oud ijzer' de platheid der zake misschien het duidelijkst weergeeft". De uitgangspunten van Kappeyne en Heemskerk zijn om te beginnen gelijk. ,,Van overheidswege, met staatsgeld en rijksgezag gesteund, de neutrale school met zijn modern begrip van Christelijke en maatschappelijke deugden" en daarnaast de bijzondere school, o, volko-

men vrij; zonder eemge conditie vo^<^/vny zelfs, ja vrij om op krukken den neutralen trein na te loopen, die voortstoomt langs de rails der wet en getrokken door de gouden Staatstocomotief. Drie oorzaken De verschillen tussende twee ontwerpen zitten in een aantal details. Bijvoorbeeld in de onderwijzerstractementen, in

het toezicht, schoolgeld-heffing, het wel of niet handhaven van het uitgebreid lager onderwijs. Wat kan, vraagt Kuyper zich af, Kappeyne hebben bewogen tot een dergelijke ,,bezadigheid"? Hij ziet drie oorzaken. Ten eerste heeft Kappeyne, nu hij minister is, moeten mikken op het haalbare. Liberalen als Kerdijk kunnen nu wel beweren, dat er 15.000 onderwijzers

nodig zijn. maar ,,daarmee stampt ge ze nog niet uit den grond. De jonglui moeten er toch eerst voor zijn". Een tweede oorzaak zou geldgebrek kunnen zijn. De belangrijkste oorzaak echter is, in Kuypers taxatie, Kappeynes beduchtheid voor zijn vrienden". Hij kan niet zonder rechtervleugel van liberalen. ,,Hij is leader geworden. Zijn eerste o zoo (Zie verder pag. 26)

Druppel voor druppel Het door Kappeyne van de Copello ingediende ontwerp onderwijswet is niet tegengevallen, maar, zo waarschuwt Kuyper, het is daarom nog niet minder gevaarlijk. Op 29 maart schrijft hij een hoofdartikel onder de kop ,,Druppel voor druppel" en het begint als volgt: ,,Ge kent het spreekwoord dat 'de druppel den steen uitholt' en wie ooit de Gevangenpoort onzer residentie bezocht, heeft in dat sombere kelderhol, rechts bij het inkomen, dien feitelijk door den drup geheel doorboorden steen wel gezien. Maar erger nog was wat men niet feitelijk zag, maar wat de man die u rondleidde u liet zien in de verbeelding: een in zijn waanzin stuiptrekkend slachtoffer; een mensch dien men met het hoofd op dien steen had gekneveld; toen door dien afgrijselijken druppel eerst krankzinnig had gemaakt; en nu door het aldoor leeken van dien eeuwigen drup op de gekrenkte hersenen, langzaam moorden ging, tot het lijk van den ellendige kon worden weggeruimd. Arme vrije school! dat men zoo barbaarsche, maar mid-

deneeuwschen trant, en dat wel onder het jubeüied van beschaving en verlichting, ook op uwe pas ontloken kracht wil toepassen". Kappeyne's wetsontwerp is de zoveelste druppel. De persoon van de minister is voor Kuyper niet de boosdoener: ,4Iet systeem vallen we aan; dat ellendig systeem om u eerst schijnbaar in uw doen te laten en bijna niets te veranderen, maar om straks ongemerkt bij stukje en beetje, u telkens iets zwaarder druk op te leggen, tot ge den moed er ten leste aan geeft en in vertwijfeling uw post verlaat" ( . . . ) ,,In de gematigheid, het zelfbedwang, de bezadigheid, waar dit ontwerp mee prijkt ligt voor wie de vrije school als zijn ideaal begroet, zelfs eer gevaar dan voordeel. O, ge merkt het nu nauwelijks dat er iets gebeurt en er gebeurt dan ook niets dan dat daar van boven een enkele druppel water op uw hersenen afleekt. Maar immers, wat zou die druppel u deren? Eer geeft die besprenkeling u een frisch gevoel en koelt ze u het verhitte hoofd zoo weldadig af.

Aanvankelijk, ja. . . maar nu dan ook genoeg! Dat men nu met dien druppel toch een einde make! ,,Maar wat is dit? Houdt die druppel nimmer op?" Neen, zeg ik U! Dat is het juist! Die druppel leekt aldoor. „Maar laat mij dan los; dan wil ik weg; het hoofd zal mij bersten". En nogmaals, neen, zeg ik u! Dat is het juist! Ge kunt niet weg, zoo behendiglijk heeft men u gekneveld! ,,Maar wat dan, moet dit dan zoo voortgaan? Druppel voor druppel?" , ,Druppel voor druppel, tot de koorts mij in het bloed, tot de waanzin mij in het hoofd, tot de dood mij in de aderen sluipt?" En aldoor leekt het! Drup!. . . drup! . . . Drup!. . . Tot het spreken wild, en het wilde rukken stuiptrekken, en dat stuiptrekken voorbó van sterven wordt! Arme school der vrijheid! Zoo wordt Kappeyne's schoolwet de Gevangenpoort in de residentie u de wreedste profetie!"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen