VU Magazine 1978 - pagina 95

) ^ magazines I I I

j i [

sterkt wordt als gevolg van de concentratie en centralisatie, die in de Bijimerbajes gerealiseerd is. Dat bedoel ik, wanneer ik zeg dat de Bijlmerbajes averechts werkt. We willen immers de burgers meer en meer betrekken bij hun strafrechtspleging, want strafrechtspleging is ieders zaak. Het gaat ons allemaal aan. Niet isoleren, maar ,,openbreken", vermaatschappelijken zo je wilt, is het devies. Kijk, ik stel het wel eens - misschien wat overdreven - zó voor: als er één persoon de gevangenis ingaat, dan gaan we in feite allemaal een beetje. We hebben de verantwoordelijkheid om erover na te denken. Als we het recht willen nemen, wat een maatschappij toekomt, om onder zorgvuldige en wettelijk geregelde en getoetste omstandigheden iemand uit de samenleving te halen, te isoleren en te straffen, dan zijn we ook verplicht, wanneer we een mens dat aandoen, om de situatie waarin hij terecht komt voortdurend bij te houden, te bewaken en maatschappelijk in discussie te houden. En het grote gevaar dat gevangenissen, psychiatrische ziekenhuizen en dergelijke bedreigt, is dat dat juist niet gebeurt, dat we die donkere plekken weg stoppen om er maai" liever niet meer aan te denken. We moeten zorgen dat we dat soort instellingen naar de maatschappij toe, zo toegankelijk mogelijk houden. En dat streven wordt met name door bouwsels als de Bijlmerbajes doorkruisd. We zijn nog verder van huis dan we al waren." VU-magazine: De vraag is natuurlijk onontkoombaar: wat staat ons te doen nu de Bijlmerbajes een feit is? Prof. De Smit: ,,Mijn houding is in ieder geval niet zo, dat ik nu handenwringend ga staan roepen dat ik het altijd wel gezegd heb, dat ze nu maar moeten zien wat ervan komt en vervolgens wenend in het gras plaats neem. We zullen zo goed en zo kwaad als dat gaat met de realiteit van de Bijlmerbajes moeten leven. In de eerste plaats is een grondige analyse nodig van enerzijds de vraag waar we heen willen met ons strafrecht, anderzijds en in relatie daarmee, van de bezwaren, de nadelen en andere gevolgen van de Bijlmerbajes. Zo'n analyse heb ik bij de beantwoording van uw vorige vraag al geprobeerd te geven, zij het in kort bestek. Aan de hand van die analyse zouden we dan aan de slag kunnen. Er is al het één en ander aan tegenstroom te bespeuren; er is met name

aan de universiteit een tendens te bespeuren die vermaatschappelijking van de strafrechtspleging stelt tegenover de oude opvattingen van concentreren, isoleren en zeker ook tegen al te veel specialiseren. Ik noem als voorbeeld de initiatieven die uitgaan van het criminologisch instituut van de VU, het bureau voor rechtshulp en de Coornhert Liga. Hierin ligt besloten het streven om al in een vroeg stadium rechtshulp te verlenen. En als rechtshulp verleend wordt op een zo vroeg mogelijk tijdstip - bij wijze van spreken al op het politiebureau - dan heeft dat een vermaatschappelijkende werking. Dit alles betekent dan ook dat de maatschappelijke belangstelling voor de strafrechtspleging, voor het gevangeniswezen en de vrijheidsbeneming groeiende is. Op het psychiatrische vlak - dat er uitdrukkelijk bij hoort omdat ook daar de staat het individu zijn vrijheid ontneemt - blijkt iets dergelijks uit onder andere de groeiende belangstelling voor wijziging van de Krankzinnigenwet. Er valt dus een stroming te ontdekken, die in maatschappelijk opzicht ruim gevoed wordt en kansen biedt voor een grotere mate van betrokkenheid bij het lot van de ,,uitgestotenen." De confrontatie van de burgers met die uitgestotenen zal altijd gepaard gaan met een schokwerking, die crisissituaties oproept. Maar in elke crisis zitten niet alleen onmogelijkheden maar ook mogelijkheden. En die mogelijkheden moeten benut worden door de mensen, die het ontstaan van andere opvattingen over onze strafrechtspleging nastreven. Essentieel daarbij is de noodzaak in te zien dat. hoewel het aantal delinquenten en psychiatrische patiënten misschien betrekkelijk klein is, zij desondanks exemplarisch zijn voor en exponenten zijn van onze eigen maatschappij. Er zijn dus bronnen waar vandaan wij de krachten kunnen halen om concentratie, centralisatie en specialisatie te doorbreken." VU-magazine: Hoe moet dat concreet gaan gebeuren? Prof. De Smit: ,,Allereerst dit: wanneer ik nu zonder enig voorbehoud een complete blauwdruk ga leveren voor de wijze waarop in de komende tijd gewerkt zal moeten worden, dan maak ik me schuldig aan hetzelfde euvel, dat ik anderen verwijt, namelijk de beperkte visie van één man, die op dez,e manier zelf een nieuwe toren van Babel bouwt. Daarom is mijn eerste eis.

dat hetgeen gedaan moet worden in gemeenschappelijkheid gebeurt. Dat te bereiken is één van de taken van de Reclasseringsraad, waarvan ik voorzitter ben. Deze raad is kort na de oorlog opgericht met een heel ruime taakomschrijving: de zorg voor degenen die met justitie in aanraking komen en al datgene doen, dat voor hun welzijn noodzakelijk is. Vanuit die opdracht gaat de Bijlmerbajes ons direct aan. Er is een raadscommissie ingesteld, waarin hulpverleners, juristen en andere betrokkenen in gezamenlijk overleg tot oplossingen van de problemen willen komen. Men houdt zich momenteel heel concreet bezig met de manier waarop binnenkort hulp verleend gaat worden aan de eerste bewoonsters in de vrouwen toren. Er zal nauwkeurig op gelet worden of het ,,regime" in het huis van bewaring in overeenstemming is met het wenselijke leefklimaat, zoals dat tot de rechten van de mens behoort. Te vaak bestaat een regime in ,,totale instituten", zoals gevangenissen, psychiatrische ziekenhuizen maar ook bejaardentehuizen, uit regels die men van boven af oplegt. Dat is tot op zekere hoogte ook noodzakelijk en 't is vaak heel goed bedoeld bovendien, maar het ontaardt wel in een wat ik noem,,liefdevolle houdgreep''. Een goed regime laat de mensen een bepaalde, noodzakelijke mate van vrijheid en persoonlijke ruimte. En dan hoor ik de mensen smalen dat de gevangenissen tegenwoordig wel Hiltonhotels lijken, maar je moet niet vergeten datje het Hilton uit kunt lopen en de Bijlmerbajes niet." VU-magazine: Hangen dergelijke opvattingen niet veelal samen met de visie die men heeft op het strafrecht en op de reden waarom gestraft wordt? Prof. De Smit: ,,Jazeker. Veel mensen menen dat straf dient om het de wetsovertreders eens goed in te peperen, zo in de trant van ,,M'ie niet horen wil moet voelen" en ,,oog om oog, tand om tand". Er is lang op die manier over de strafrechtspleging gedacht: de straf als wraak, als vergelding. De meningen daarover zijn al wel een stuk veranderd, maar in de praktijk van de strafrechtspleging zit het element van de vergelding er nog vaak stevig ingebakken. Kijk alleen maar naar de rol van de psychiater in het strafproces. Ik hamer er al jaren op - zoals in mijn inaugurele rede - dat artikel 37 uit het Wetboek van Strafrecht moet: ,,Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de gebrekkige ontwikke-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen