VU Magazine 1982 - pagina 372

duceren, werpt een van de organiserende studenten, Reinier Munk niettemin óe\/raag op,,hoe het mogelijk is dat zoveel materiaal, waarin zulke fundamentele vragen aan de theologie worden gesteld, bij ons onbekend is." Aan tineoiogische faculteiten wordt aan ai deze zaken nauwelijks aandacht besteed, meent hij. ,,Een blinde vlek? Psychologische verdringing?" Wie\/ar\n\ksmstoivj\e meteen geschleóenlsbeeld rondliep waarin de christenheid slechts zo nu en dan vlagen van anti-semitisme beleefde, schrikt zich inderdaad lam bij de huiveringwekkende uitstalkast van Hans Jansen. Hij krijgt een beeld van één ononderbroken vervolging van joden in 2000 jaar christendom. Was dat zo? Afwezigheid van anti-semitisme laat zich niet registreren, eenvoudig omdat er dan niets te melden valt. Menige Europese christen heeft hoogstwaarschijnlijk geleefd zonder ooit in bijzondere mate te hebben stilgestaan bij zijn joodse tijdgenoten omdat hij wel wat anders aan zijn hoofd had. Voor een theoloog is dat moeilijk voorstelbaar, misschien wel laakbaar, maar de zorgen van alledag brengen dat met zich mee.

AuschwitE

Hitlers jeugd Met de Oostenrijkse historicus Friedrich Heer kan Jansen maar moeilijk geloven dat Hitler de waarheid spreekt wanneer hij in Mein Kampt probeert duidelijk te maken dat hij pas op latere leeftijd, zich het bestaan van Joden bewust werd. Hitler: ,,Hetis moeilijk, zo niet onmogelijk voor mij om waarop deze discussie werd gevoerd, en vooral die, vast te stellen, wanneer het woord „Jood" mij voorde welke de Weense anti-semitische pers aansloeg, de eerste keer tot nadenken bracht. Ik herinner mij niet oude traditionele beschaving van een groot volk dat ik in het ouderlijk huis, zolang ik leefde, het woord onwaardig. De herinnering aan zekere gebeurtenisooit heb gehoord. Ik geloof, dat de oude heer (hij sen in de middeleeuwen, die ik niet gaarne herhaald bedoelt z'n vader) reeds in een bijzondere nadruk, die zou zien (de jodenvervolgingen dus), belette mij men op deze naam had gelegd, een symptoom van fiierbij, een zuiver oordeel te vormen." een laag beschavingspeil zou hebben gezien. (....) Geen Hitler-biograaf heeft overtuigende aanwijzinPas op dertien- of veertienjarige leeftijd kwam ik het gen gevonden dat Hitlers bekering tot anti-semiet woord Jood af en toe tegen, onder meer in politieke anders zou zijn verlopen dat hijzelf beschrijft in Mein gesprekken. Ik voelde enige antipathie tegen dat Kampt. Op z'n negentiende jaar, in 1908 moet dat zijn woord, en kon nooit het onaangename gevoel ondergebeurd. Kerk of theologie komen in dat verhaal niet drukken, dat mij steeds bekroop, wanneer godsdien- voor. Wel racistische pamfletten van Von Liebenfels stige ruzietjes in mijn tegenwoordigheid werden uiten Guido von Listte koop in sigarenwinkels in Wenen. gevochten." De inhoud daarvan stemt griezelig overeen met wat ,,Het is nauwelijks te geloven wat Hitler hier zegt", Hitler later zou verkondigen en doen. Ook het ,,Handmeent Jansen, ,,want hij groeide in een burgerlijk buch der Judenfrage" van Theodor Fritsch behoort Oostenrijks gezin op in een tijd, waarin door de tot zijn lectuur in die periode. prediking van theologen en de anti-semitische propa- Verder speelt in Hitlers bekeringsgeschiedenis een ganda van de nationale en christelijk-sociale partijen rol het in Wenen verschijnende „Deutsche Volksde Jood als ,,Saujud" werd gekarakteriseerd, die blatt" waarvan de inhoud hem ,,tot nadenken" samenzweerdetegen kerken christendom." brengt. ,,ln elk geval leerde ik hierdoor de man en de Maar wat theologen en politieke leiders aan denk- beweging kennen, die in die tijd het lot van Wenen beelden ontvJlis^elen, speelt in het leven van een bepaalden: Dr. Karl Lueger en de christelijk-sociale gemiddeld bilrgeiügezin een aanzienlijk geringere rol partij". Hoewel hij aanvankelijk niets van deze ,,reacdan geestelfke h i r l j i l i r i r n ririiliHfnnn"n voorstellen. tionnaire" beweging moest hebben, groeit geleidelijk Het dringt vAakd Bruis ^ n verre; druk maakt aan z'n bewondering voor de in 1910 overleden nil II iiili ƒ i i i i f ^ i i i i l i I aken,/die het eigen leven antisemiet, die deze partij leidde. Hitlirs schets V ojKJerlijk milieu kan best uzie's heeft de jonge kraopen godsdier I d l n ^ n andere godsdienst Hitieye Kernpunt in Hitlers ,,bekering" is het idee dat de ar beled Joden geen godsdienstige secte vormen, zoals hij 'n meentf, orrïyae reden vervolgd „Datzi: eerder altijd had gedacht, maar een (vreemd) volk: zoudek zi, eed dikwijls r"7" ^^|ffP van onsympathiekJuitIa en ovQS^Jmrf liijiid tot afschuw uit- Joden waren geen Duitsers. Twijfel daarover werd bij hem volkomen uitgewist ,,door de houding van vele o\f\n de eerste tijd in Wenen, groemn/[s fwijzind tegenover de gedachte Joden zelf." storJtlllJ^c/7e ,,Er bestond immers een zeer sterke, ook te Wenen aan bestrijding va [ezmbepaalde religie. Juist op dit gebied scheen mij e^l^Mlgemene verdraagzaamheid ' vele aanhangers tellende beweging onder hen, welke de aangewezen houdmg. Zo vond ik ook de toon. het feit, dat het Jodendom een apart volk, en zijn

Een volk

338

vu-Magazine 11 (1982) 10 oktober

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen