VU Magazine 1983 - pagina 60

Roelf Haan

Het CDA als milieu

Het decembernummer van liet maandblad Christendemocratische Verkenningen is geheel gewijd aan de verhouding tussen liberalisme en de zgn. christendemocratie. Het is een interessante verzameling artikelen geworden voor diegenen die nog eens willen nagaan wat,,christendemocratie" en,,liberalisme" althans op pap/ervoorstellen. Want dat is de eerste indruk die men krijgt: die van afstandelijkheid tot de politieke realiteit, de onuitgesproken suggestie dat wie het CDA en dat wie het liberalisme wil leren kennen te rade heeft te gaan bij woorden en noties die,,ergens" met het beleden politieke.uitgangspunt te maken ,,moeten" hebben. In het CDA spreekt men tegenwoordig over .,trefwoorden",o1 „kernwoorden" ó\e ons moeten herinneren aan het bestaan van,,normen" waaraan in de samenleving ,,zou moeten" worden voldaan. Prof. l/Ve/Vervan de Katholieke Universiteit te Nijmegen ziet als taak van de christendemocratie dat zij een,,midden cultiveert" vanuiteen mensbeeld dat, ,20 niet op beginselen gesneden, dan toch vanuiteen evangelische gezindheid vorm moet krijgen". Het CDA komt naar voren als de partij van de kerkmensen. Er wordt geconstateerd dat 75 % van de kerkelijke mensen kest voor CDA of VVD of klein rechts, en 75 % van de buitenkerkelijken voor PvdA, D'66 en/of klein links. Het blijkt eenvoudig dat het CDA meer dan een andere partij het kerkelijk milieu vertegenwoordigt, al wordt 54

niet ingegaan op het verschijnsel dat vele kerkleden niet op grond van hun milieu maar van hun bezinning als christen andere keuzes maken. Die band met de kerken komt ook op papier tot uitdrukking: volgens het programmavan uitgangspunten hecht het CDA ,,een wezenlijke betekenis aan de uitspraken van de christelijke kerken". Intussen zijn het juistdie kerken die steeds leger worden, en prof. Weilerziet weinig heil in een ,,reconfessionalizering": dat is achter de feiten aanlopen, het zou uitlopen op krampachtigheid, en zou associaties oproepen aan fanatisme, gewetensdrang en radicalisme. Programmatisch komt het beeld naar voren van een wat afgezwakte sociaaldemocratie; maareen principiële keuze in de richting van de PvdA lijkt in het gehele nummer bij voorbaat uitgesloten. Ook daaruit blijkt dat het eenvoudig een kwestie is van milieu. Het is interessant dat in het artikel van het liberale kamerlid Van den Burg de publieke betekenis van het christendom wordt gelijkgesteld met het recht op eigen instellingen op het gebied van onderwijs, vorming, de ziekenhuizen en andere instellingen van gezondheidszorg, gezins- en bejaardenzorg; met andere woorden de bescherming van dat,,christelijke milieu". We/aas vvordf i/an CDA-zijde weinig aangedragen (behalve,, uitgangspunten") om concreet duidelijk te maken waarin de publieke betekenis van het christelijke getuigenis in het

maatschappelijk leven dan eigenlijk verder gelegen zou kunnen zijn. De gedachte aan beide zijden is klaarblijkelijk: wanneer christenen zich groeperen is er automatisch voldaan aan de eisen van een christelijke politiek. Ook het liberalisme wordt geschetst op basis van de ,,traditie", van de biografieën van vroegere liberale voormannen, zoals in het erudiete artikel van prof. Diepenhorst. Ook hij zet zijn antisociaiisme voorop; de rest volgt dan als het ware vanzelf. Het ontbreken van hoegenaamd iedere analyse maakt intussen dat het spreken over de verdiensten van het liberalisme geheel in de lucht komt te hangen. Want ook het liberale verbalisme blijft,,idealism e ' : een geheel van ideeën, op papier, wanneer niet wordt gekeken naar de wijze waarop het liberalisme zich verhoudt tot de maatschappelijke problematiek (en tot Tros, Veronica, de Telegraaf, Privé). En deze laatste is volstrekt gewijzigd sedert de dagen dat het liberalisme ontstond! Al dit verbalisme en moralisme is niet iets dat ik nu maar eventjes de auteurs kom verwijten zonder meer. De situatie is in werkelijkheid veel ernstiger. Ons maatschappelijk systeem, waarvan VU-eredoctor Jacques Ellulo.a. in zijn boek ,,De technologische maatschappij" heeft aangetoond, dat het een ,,autonoom" systeem geworden is (d.w.z. een systeem dat eenvoudig zijn gang gaat ongeacht wat politici ervan mogen zeggen), laat hoegenaamd geen andere keuze dan een dergelijk oppervlakkig verbalisme. Daarom is het niet alleen „lood om oud ijzer" of het CDA met liberalen of socialisten regeert, het is evenmin van betekenis of het CDA zelf regeert (behalve wellicht om de bovengenoemde,,christelijke belangen" nog enigszins te verdedigen). Ik maak mij dus allerminst vrolijk over de oppervlakkigheid van dit

,,kerstnummer" van CDAVerkenningen, al was het maar omdat ik mijzelf nog bewust wens te rekenen tot het bedoelde milieu. De „liberale uitdaging" is een geheel andere dan prof. Weiier meent. Het is de uitdaging van dittechnologisch systeem zelf. De liberalen wordt verweten (zij zelf hebben geen moeite het te erkennen) dat zij hun ,,beginselen" niet hebben verdiept. Waarom zouden zij? Zij zijn de enige,,duidelijke" grote partij: hierover zijn mede- en tegenstanders het eens. Dat komt omdat zij de historische uitdrukking zijn van het optimistische technologische vooruitgangsgeloof van de moderne maatschappij zelf! Daarom moet die laatste werkelijk worden geanalyseerd, wil men überhaupt in staat zijn om de huidige politieke betekenisvan het christelijk geloof, juist in de verhouding tot het liberalisme, zelfs maar op het spoor te komen. Hier ligt het werkelijke probleem. Maar drf/s iets anders dan uiteenzettingen van,,evangelische gezindheid" in,,kernwoorden". Het gevaar daarvan is dat al gauw de wens de vader wordt van de gedachte. Zo meent prof. Weiier dat het liberalisme uit zou zijn op de emancipatie van de derde wereld uit het neo-kolonialisme! Ik moet hem eraan herinneren dat de militaire dictaturen van die derde wereld zich nadrukkelijk aandienen als liberaal. De onmisbare sleutel tot het verstaan van de verhouding tussen christendom en liberalisme ontbreekt dan ook in deze CDA-publicatie geheel: namelijk die zelfde derdewereld, inclusief de ,,uitspraken van de christelijke kerken" daar! Dat is een uitgangspunt dat buiten het CDA-milieu maar binnen de politieke realiteit ligt en er niet als de,,evangelische waarden" bovenzweeft.

vu-Magazine 12 (1983) 2 februari 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen