VU Magazine 1985 - pagina 286

Uit de Hortus

Bijbelse verfplanten (2) Daan Smit "En de kooplieden der aarde wenen en bedrijven rouw over haar, omdat niemand meertiun lading koopt, lading van goud, zilver, edelgesteente en paarlen, van fijn linnen, purper, zijde en scharlaken; allerlei welriekend hout, allerlei snijwerk van ivoor en allerlei voorwerpen van het kostbaarste hout, van koper, ijzeren marmer, kaneel, specerij, reukwerk, mirre, wierook, wijn, olie, bloem en tarwe, lastdieren, schapen; (lading) van paarden en wagens en van lichamen; en zielen van mensen." Openbaring 18:11-13 Het is een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat de onder meer in ons land inheemse wede, ook wel ververswede genoemd (Isatis tinctoria) in de tijd van de Bijbel werd gebruikt voor het verven van linnen en wol. Vaststaat dat uit extracten van sommige planten al naargelang de bereiding meerdere kleuren konden worden verkregen. Dat geldt onder andere ook voorde wede. Degeleen oranje kleuren die met behulp van Isatis tinctoria worden verkregen, kwamen na koken van het kruid en de daarin te verven wol of linnen tot stand. Door deze plantendelen echterte laten gisten, ontstond een blauwe kleurstof, de zogenaamde indigo. Deze kleurstof was bij de oude Grieken en Romeinen bekend en wasgedurende vele eeuwen van grote betekenis. Na de ontdekking van dezeeweg naar Indië verloor het aan betekenis, toen indigo als product van Indigofera tinctoria en andere soorten "verfplanten" vandaar wer-

240

den aangevoerd, en nog iater toen ze op synthetische wijze werden bereid. Het geslacht/saf/s, dat een 45-tal verschillende soorten omvat, vindt zijn verspreidingsgebied in Europa, het Middel landse-Zeegebied tot Zuid-, West- en OostAzië. Isatis tinctoria is als "verfplant" van al deze soorten wel de meestgeëigende. Daarentegen vallen alle soorten — met name wanneerze in zaad staan — direct op vanwege de zo

'if;

^-r/f'

typische vorm van de hangende, eenhokkige, breed gevleugeldeen langwerpige, vaakdonkerbruine vruchten (zaden). Behorend tot de familie van de kruisbloemigen (Cruciferae) meto.m. als kenmerk een meerzadige vrucht met scheidingswand (z.g. hauwtje — waardoor deze meestal met twee kleppen van beneden naar boven open springt) bestaat de vrucht van de wede dus slechts uit een enkel zaadje. Daarom neemtditgenus

binnen dekruisbloemigen een min of meeraparte plaats in. Isatis tinctoria is bijons — althansin de vrije n a t u u r een zeldzame verschijning, maar niettemin een plant meteen grootverleden en rijke historie. Hij werd namelijk in vroegereeuwen op grote schaal in West- en Centraal-Europa als "verfplant" t.b.v. eerdergenoemde blauwe (purperen) kleurstof gekweekt. Isatis tinctoria is een tweejarig (soms meerjarig) gewas, dat al naargelang de grondslag 60-150 cm hoog kan worden. De plant heeft blauwachtig groene, pijlvormige stengelomvattende bladeren. De kleine gele bloemetjes vormen een losse samengestelde tros, waaraan zich later de zo opvallende hangende donkerbruine eenzadige vruchtjes (hauwtjes) ontwikkelen. Mitsop het juiste tijdstip geoogst (vlak na het bruin kleuren van de vruchtjes) behoudtzo'n vruchtdragendestengel in afgesneden toestand in gedroogde vorm lange tijd zijn sierwaarde. Cultuur Wede iszonderveel moeite viazaad voortte kweken. Gezaaid in augustusseptember ontwikkelen zich nog voorde winter goed gevormde planten, die reeds hetvolgend jaar omstreeks mei-juni kunnen bloeien. Ten aanzien van de grond stelt de wede hoegenaamd geen eisen. Om echterzekertezijn, iederjaar overvoldoende bloeiende planten te kunnen beschikken, is het raadzaam jaarlijks opnieuw te zaaien.

VU-MagazJne14(1984)6 juni 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen