VU Magazine 1985 - pagina 47

Meestal staan de discussiebijdragen van Oost-Europeanen stijf van de citaten uit de werken van Marx, Engels en de eigen partijleider en hoor je hooguit in de wandelgangen enige kritische geluiden. Bij deze man, die ongetwijfeld een Oost-Europeaan was, lag dat geheel anders. Hij oordeelde genuanceerd over beide systemen, citeerde daarbij niet partijleiders uit heden en verleden en sprak voor de vuist weg. Tijdens de lunch schoot ik hem aan en we raakten in gesprek. Hij vertelde dat hij al jarenlang aan de Humboldt werkte, dat zijn specialisme lag op het gebied van de wetenschapsfilosofie en dat hij onder meer het marxistische standaardwerk over deontische logica — een wat onbekendere vorm van logica, welke betrekking heeft op normen, waarden en doeleinden — had gepubliceerd. Dat laatste was overigens toch een gecompliceerde zaak in een land waarin de leiding zich beroept op door Marx CS. blootgelegde objectieve wetmatigheden die het verloop der geschiedeniszouden bepalen. Ik vertelde hem dat aan onze universiteit een collega bezig was met een onderzoek naar de bruikbaarheid van deontische logica voor beleidsontwikkeling. Zijn ogen twinkelden toen hij mij vroeg of ik eens wilde na gaan of mijn collega soms in zijn ideeën omtrent logica geïnteresseerd zou zijn. Misschien lag daar een kans om Amsterdam weer eens te bezoeken. Amsterdam dat hij alleen kende uit de periode van de bevrijding. En toen begon hij te vertellen ... Kristallnacht Voorjaar 1938 in het Duitse Breslau. Een joodse familie heeft zich rond de tafel geschaard om het Pascha te vieren. De grootvader leest voor uit de Haggada en stelt de vraag die reeds drieduizend jaar op deze avond gesteld wordt "Waardoor onderscheidt deze nacht zich van andere nachten?" en de hele familie antwoordt: "Eens waren we knechten van de Farao van Egypte, en Hij, de Eeuwige, onze God, voerde ons van daar met zijn sterke hand en uitgestrekte armen." Dan heft de grootvader zijn glas: "Dit jaar nog knechten in Nazi-Duitsland, volgend jaar vrije mensen in het land, overvloeiende van melken honing." De mannen in de familie Loeser geloven vast dat Hitler en zijn kornuiten het niet lang zullen maken, de vrouwen willen liever vandaag dan morgen vluchten. Dan komt de Kristallnacht. Franz' vader wordt op straat neergeslagen en afgevoerd naar Buchenwald, samen met familieleden en vele

VU-Magazine 14 (1985)1 januari 1985

De Kristallnacht: een joodse winkelier Inspecteert de schade nadat de ruiten van zijn winkel zijn ingegooid

andere Joden. Franz wordt op een kindertransport naar Engeland gezet. Daar bezoekt hij de middelbare school en raakt betrokken bij de antifascistische en socialistisch geïnspireerde Vrije Duitse Jeugdorganisatie. Wanneer hij in 1941 zijn schooldiploma op zak heeft meldt hij zich als vrijwilliger aan bij het Britse leger om zo zijn steentje bij te dragen aan de geallieerde strijd tegen het fascisme en vóór een vrije wereld. In de Lybische woestijn vecht Franz in Montgomery's 8ste Britse leger tegen Bommels AfrikaKorps. Terug in Europa wordt zijn eenheid na D-Day richting Hamburg gestuurd. Begin 1945 vraagt hij aan zijn commandant toestemming om zich bij een ander onderdeel te voegen dat als opdracht heeft door te stoten naar de noordelijke delen van Nederland. Hij wil er bij zijn wanneer Amsterdam bevrijd wordt; misschien leven zijn broer en moeder nog. Volgens de laatste berichten die hij via via had ontvangen zouden ze in Amsterdam onderduiken. Wanneer hij begin mei 1945 met zijn jeep Amsterdam binnenrijdt kost het hem moeite om door het feestgedruis heen zijn weg te vinden naar het huis op de Prinsengracht. Eindelijk staat hij voor de deur, een beetje trillend. Hij belt aan, de deur gaat open, en een man en een vrouw verschijnen op de drempel. Ze kijken eerst niet begrijpend de jonge Engelse soldaat aan; dan springen er tranen in de ogen van de vrouw. Ze wenkt hem haar te volgen naar het zoldervertrek, waar zijn broer Peter in een stoel zit. Blijdschap vanwege de hereniging, maar ook ver-

driet omdat zijn moeder via Westerbork in Auschwitz terecht gekomen is. Van de door Franz meegebrachte levensmiddelen wordt een feestmaal bereid. "Je zou er heel Amsterdam mee kunnen kopen, Franz", zegt de man schertsend. Hij blijft nog een paar dagen in Amsterdam en helpt zijn broer bij diens revalidatie die nodig is vanwege een lange onderduikperiode zonder enige lichamelijke beweging. Dan meldt hij zich weer bij zijn eenheid. In Nederland is de oorlog voorbij en Franz wordt met zijn eenheid ingescheept, richting Verre Oosten. Ze bereiken Japan enige dagen nadat de verwoestende atoombommen hun werk hebben gedaan. Coventry en Rotterdam had hij met eigen ogen gezien; van Dresden en Stalingrad had hij gehoord. Die steden waren deels in gigantische puinhopen veranderd waar vertwijfelde overlevenden wanhopig nog lange tijd naar vermisten hadden gezocht. Maar hier ziet hij zelfs geen puinhopen of vertwijfelde mensen; alleen koude, levenloze materie: Hiroshima. Zo erg was een oorlog nog nooit geweest; een nieuwe atoomoorlog zou de hele wereld in één Hiroshima veranderen. En nog vaster groeit zijn overtuiging dat het de plicht van weldenkende mensen is om zich in te zetten om de woorden van de oude profeet Micha werkelijkheid te laten worden: "Dan zullen zij hun zwaarden tot ploegscharen omsmeden en hun speren tot snoeimessen; geen volk zal tegen een ander volk het zwaard opheffen en zij zullen den oor-

33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen