VU Magazine 1985 - pagina 192

"dat ze geen histories in tiuis moest lieblpen". Niet alleen Neeltje Jansen werd vlak voor haar bevalling ontslagen, ook Klaasje van der Wijk overkwam dat. Corset De dienstbode kende weinig privacy. Soms sliep ze in de keuken, soms bij andere dienstbodes in bed. De kans op ontdekking van zwangerschap was dus behoorlijk groot. Toch konden veel vrouwen het lang, soms zelts helemaal, verborgen houden, zoals Aietta Erl<er en Cornelia l\/lulm. Niemand zou ooit geweten hebben dat zij zwanger waren geweest, als hun baby later niet bij toeval gevonden was. De kleding van die tijd speelde daarbij natuurlijk een rol: een strak ingesnoerd corset kon veel verbergen. Veel vrouwen waren pas in dienst gekomen bij hun laatste werkgever toen ze al zwanger en vaak zelfs hoogzwanger waren. Bij de meeste werkgeefsters ontstond al snel wantrouwen en werd de meid ondervraagd. Grietje Teunis was de enige die toegaf dat ze zwanger was, de anderen ontkenden allemaal. Voor de rechtbank verklaarden vijf van hen dat ze niet geweten hadden dat ze zwanger waren. Of dit waar was of niet laat ik hier buiten beschouwing, maar in ieder geval kan deze ontkenning, al of niet gemeend, weinig verbazing wekken. Ziekte werd al nauwelijks geaccepteerd, zwangerschap was zeker voldoende reden tot ontslag. Ontslag betekende in dit geval niet alleen verlies van werk, maar ook verlies van huisvesting: een onwettig kind kon met name een dienstbode in grote problemen brengen. In die tijd bestonden uiteraard nog geen betrouwbare voorbehoedsmiddelen en sexueel verkeer buiten het huwelijk wilde dan ook nog wel eens leiden tot een ongewenste zwangerschap. Eenmaal zwanger bleek het soms moeilijk aan de gevolgen te ontkomen. Pogingen een abortus op te wekken waren in dit tijd weinig doeltreffend: men probeerde het door bij voorbeeld drankjes, vaak laxeermiddelen, of door duwen. Zo werd van Anna Pare gezegd dat ze hard met haar buik tegen de rand van de krebbe (bed) geduwd had. Ook het strak insnoeren van het corset kon voor de foetus, al of niet gewenst, wel eens dodelijkzijn. In de registers van de gerechtelijke archieven die ik bekeken heb, kwam abortus niet voor. Het was wel strafbaar, maar bijzonder moeilijk te achterhalen: het onderscheid tussen een miskraam en een opgewekte abortus was vrijwel niet te maken. Meestal

154

'Het riool braakt z'n ellende', litho van Richard Roland Holst, 1898. De begeleidende tekst is van Herman Heijermans: „Geduldig verdringt het proletariaat zich op een goe-morgen op de gracht als een aangedreven kinderlijkje aan den haak is geslagen, als 't heerlijkst van moederschap uitgebraakt wordt door een stinkend, rottend riool waar het benauwd en zacht-klaaglijk verzopen is, omdat de moeder 't niet behouden wilde of kón, uit vrees voor de gemeenschap die haar drééf tot ontucht en haar doodhitsen zou om de gevolgen." (uit: 'De kunst van het moederschap')

werd het pas bekend als het met lukte en achteraf alsnog een oplossing gevonden moest worden, in de vorm van kindermoord. Aan de werkgeefster van Jansje Lambooy werd gevraagd, of tussen de spullen van Jansje geen geneesmiddelen gevonden waren om de zwangerschap tegen te werken. Vaderschap In ieder geval was het altijd de moeder die voor de gevolgen opdraaide. In het

begin van de 19e eeuw werd zelfs een verbod ingesteld op het onderzoek naar het vaderschap en ook de alimentatieregeling werd afgeschaft. Vóór die tijd kon een erkende bijslaap wettelijk gedwongen worden de verantwoording op zich te nemen, nu kregen vrouwen de volle verantwoordelijkheid toegeschoven. Uit de processtukken bleek ook een zeer geringe belangstelling voor de eventuele vader van het kind. Slechts

vu-Magazine 14 (1985) 4 april 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen