VU Magazine 1986 - pagina 443

Rechtsregel uit het Oude Testament opnieuw verklaard

Oog om oog, tand om tand: een barbaarse wet? Wanneer iemand mij een rake klap toedient, hoor ik daarvan aangifte te doen bij de politie, in de verwachting, dat de rechter de onverlaat zal straffen. Mijn eerste opwelling is natuurlijk geweest het hem direct betaald te zetten, liefst met twee of meer klappen, maar dat is niet toegestaan. We vinden het zelfs onbeschaafd.

prof, dr, M, Stol Geen barbaars "oog om oog, tand om tand" in onze rechtsstaat! Toch was dit in oude tijden een rechtsregel, waarmee de mensen konden leven; de rechtsregel, die in het latijnyus talionis heet. Dat betekent ongeveer 'het recht van het soortgelijke' (talis = soortgelijk, evenzo; vgl. het Franse tel). In onze moderne afkeer ervoor staan we niet alleen. Ook grote rechtsgeleerden hebben het een norm uit primitieve tijden gevonden, nog maar net aan de bloedwraak ontgroeid. Mijn ene klap terug is immers eigenlijk al een stap vooruit vergeleken met een nog primitievere situatie, waarbij ik twee of meer klappen zou geven, of de onverlaat zelfs zou doodslaan - rauwe wraak dus. Nog beter is het, helemaal niet terug te slaan. Zo vinden we in menig oud rechtsboek regels, die een geldstraf voorschrijven, uit te betalen aan de benadeelde partij. Dat klinkt al heel wat beschaafder. Nog later ging de Staat ingrijpen: het toebrengen van letsel werd niet meer als privé-aangelegenheid tussen twee boze heren beschouwd, maar als een bedreiging voor de gemeenschap. Daarom is het bij ons een zaak voor de politie en de rechter. Zo ongeveer is de theorie over de ontwikkeling van deze tak van strafrecht. Wanneer we in het Oude Testament meermalen van 'oog om oog, tand om tand' horen, is het rechtsgevoel dus nog maar net aan Lamech's wraak ontgroeid: 'Ik sloeg een man dood om mijn wonde, een knaap om mijn striem. Want Kaih wordt zevenvoudig gewroken, maar Lamech zeven en zeventig maal!' (Genesis 4:23-24).

D

eze zo aannemelijk klinkende theorie is aan het wankelen gebracht door enige zeer oude wetboeken, die nu zijn gevonden. Ze zijn meestal geschreven op kleitabletten en in het spijkerschrift. Er waren wetten van Sumeriërs, Babyloniërs, Assyriërs en Hethieten. Volkeren, die tussen 2300 en 1000 voor Christus in het Nabije

VU-MAGAZINE - NOVEMBER 1986

De Wetten van Hammoerabi zijn gegraveerd in een SO cm hoge zuil (stele) van een harde, zwarte, steensoort, ni dioriet. De Babyloniërs bewaarden dit stuk eeuwenlang in een "museum", totdat een koning van Elam het als buit meenam naar zijn hoofdstad Susa. Daar hebben de archeologen het in 1903 gevonden. Bovenaan zien we konging Hammoerabi devoot staan voor een zittende god. Dat is Sjamasj, de zonnegod, die alles ziet en waakt voor de gerechtigheid op aarde. Het is een probleem in de wetenschap, of deze wetten echt dwingend gegolden hebben in het land. Men neigt er nu toe, dat inderdaaad aan te nemen.

393

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen