VU Magazine 1986 - pagina 55

D

e officiële geschiedwetenschap hield zich in die tijd nog niet met zulke problemen bezig, en verwierp zelfs de studie ervan als iets dat niet serieus genomen kon worden. Toch veranderde er langzamerhand wat. In Duitsland bij voorbeeld zette de Joodse cultuurhistoricus Aby Warburg zich in om een bibliotheek op te richten met werken waarin juist aan de volkscultuur, de mystiek en het bijgeloof van het gewone volk aandacht werd besteed. In 1904 opende de Kulturwissenschaftliche Bibliothek Warburg in Hamburg zijn deuren. Het instituut kreeg de naam 'cultuurwetenschappelijk', niet 'cultuurhistorisch'. Warburg koos voor een grotere vrijheid dan in de geschiedwetenschap van die tijd mogelijk werd geacht. "Hij wilde kennis van de culturen uit het verleden verzamelen en die bestuderen op een manier die het materiaal een relevantie tot het heden gaf", verklaarde J. B. Trapp, een van de huidige medewerkers aan het instituut nadrukkelijk op een in december 1985 gehouden congres over cultuurgeschiedenis in Amsterdam. Hij liet er op volgen dat "Warburg" geen methode is waarop kunst, cultuur of geschiedenis moeten worden bestudeerd. Hij richtte, met behulp van zijn bankiersfamilie slechts een bibliotheek op. Toch heeft het instituut van Warburg school gemaakt. Een trieste relatie tot het heden kreeg de bibliotheek toen vier jaar na zijn dood, in 1933, Hitler aan de macht kwam en het voor medewerkers van het instituut niet langer veilig was hun werk in Duitsland te blijven doen en ook de bibliotheek zelf gevaar liep. De hele collectie werd verhuisd naar Londen. Daar is het instituut nu ruim een halve eeuw gevestigd. Beroemdheden als de kunsthistoricus E. H. Gombrich hebben in de afgelopen decennia leiding gegeven aan het instituut. Enkele jaren na de oprichting van de bibliotheek van Warburg namen twee Franse historici het initiatief tot de oprichting van een nieuw tijdschrift. Ook zij kozen niet de invalshoek van de geschiedenis alleen. Hun tijdschrift noemden zij Annales d'histoire Economique et Sociale. Later werd dit omgedoopt tot de naam Annales, Economies, Sociétés, Civilisatins. Het blad bestaat onder die naam tot aan de dag van vandaag. Al zijn ook inmiddels twee generaties historici die aan het blad hebben meegewerkt begraven. 'Annales' is in de cultuurhistorische wereld een begrip geworden. Initiatiefnemers tot het blad waren Mare Bloch en Lucien Febvre. Het vernieuwende van de Annalenschool, zoals de groep rond hen al snel genoemd werd, was hun visie op het verleden. Zij zagen niet langer de politieke en economische geschiedenis als het belangrijkste wat er in het verleden plaats had gevonden. Integendeel. In de visie van de leden van de Annalenschool was het aandeel van individuen op het verloop van de geschiedenis gering, als men het be-

VUMAGAZINE - FEBRUARI 1986

heeft zij evenzeer de mogelijkheid geschapen om tot een nieuw soort geschiedschrijving te komen als de meer op het individu gerichte historici van de bibliotheek van Warburg. Daarbij hebben ook onderzoekers uit de Annalenschool studies geschreven over 'de kleine man'. Emmanuel LeRoy Ladurie is een goed voorbeeld daarvan. Als lid van de kring rond het tijdschrift Annales is hij aanvankelijk bekend geworden door een studie over het klimaat. Later schreef hij zijn wereldberoemde boek over het Pyreneeën-dorp Montaillou. In dit werk komen, via een unieke historische bron, de doodeenvoudige inwoners van een gedeeltelijk ketters dorp aan het woord. Een schat aan gegevens over het dagelijks leven in de veertiende eeuw wordt ons via dit boek in de schoot geworpen en er zijn weinig voorbeelden van verantwoorde historische werken waarbij men zo duidelijk het gevoel krijgt dat de gewone man van eeuwen her je aanspreekt en uit de bladzijden als een J. B. Trapp, een van de medewerkers van de Kulturwissenschaftliche Bibliothek Warburg in levend persoon naar voren komt. Hamburg Voor het grote publiek minder bekend, maar onder vakgenoten evenzeer geëerd, kijkt op het geheel van de omstandigheden zijn de studies van de Engelsman Peter Burdie er voor zorgen dat dingen lopen zoals ke over de sociale status en de leefomstanze lopen. Deze historici verdelen de invloe- digheden van Renaissancekunstenaars in den die de geschiedenis bepalen in drieën. Italië. Juist deze kunstenaars waren de eerTen eerste zijn er de effecten die over een sten met een grotere zelfstandigheid. Zij zich van anonieme lange tijdsperiode veranderen en hun in- ontwikkelden vloed uitoefenen. Historici van de Annalen- ambachtslieden tot kunstenaars die hun school waren bij voorbeeld de eersten die werk ondertekenden en die aan hoven ontde geschiedenis van het klimaat schreven. vangen werden op een gelijke wijze als wetenschappers. Toch was voor het verschijZij stelden zich daarbij vragen als: In hoenen van het boek van Burke weinig over verre zijn culturen mede tot bloei gekomen hun levensomstandigheden bekend. door klimatologische omstandigheden? Burke beschouwt zichzelf als een soort felZijn er in de vorige eeuwen perioden gelowtraveler voor de Franse Annalenschool. weest waarin het kouder en warmer was? Hij is het type wetenschapper dat op vele En wat zijn de gevolgen voor de verbouwnieuwe gebieden binnen de cultuurgeschiede gewassen en voor de opbrengsten van denis actief is en omdat hij bovendien Enoogsten? gels spreekt wordt hij vaak gevraagd om De klimatologische studies worden onder samenvattende lezingen over de stand van wat de Annalenhistorici noemen 'la longue zaken binnen de Annalenschool te geven. duree' gerekend. Het studieterrein beslaat Annales heeft ook zijn bijdrage geleverd in zo'n geval vele eeuwen. Daarnaast onaan de cultuurgeschiedenis en dit vooral derkennen deze wetenschappers de middoordat Febvre en Bloch meer deden dan dellange termijn. Ook op deze tijdsspanne het ontwikkelen van de indeling van de tijd hebben mensen slechts indirect invloed. in drie soorten. Zij droegen bij tot de ontTot de middellange termijn behoren onder wikkeling van wat heden ten dage geandere economische golfbewegingen met noemd wordt de mentaliteitsgeschiedenis. een lengte van zestig tot honderd jaar. Onder mentaliteit moet dan worden verTen slotte is er dan nog de korte termijn. staan: een geheel van normen en waarden Daarmee worden onderwerpen bedoeld die samen een cultuur bepalen en alle madie zich binnen één mensenleven afspelen. teriële en immateriële uitingen van die mentaliteit. Het idee van de mentaliteitsgep het eerste gezicht lijkt de visie van schiedenis oftewel de geschiedenis van de de aanhangers van Febvre en Bloch 'representations collectives', zoals Marc tegengesteld aan die van de bibliotheek Bloch het noemde, bleek een handvat voor van Warburg. Hier niet de vertederende het aanpakken van de geschiedenis en de aandacht voor de volkscultuur en de link cultuur van het gewone volk. Vreemd getussen het individu van vandaag en gistenoeg kwamen Febvre en Bloch niet in sturen. Toch hebben beide stromingen een bedies van het gewone volk, maar juist in vrijdende invloed op de geschiedschrijving werken over elites tot hun eerste voorbeelvan hun tijd gehad. Door de relativering den van mentaliteitsgeschiedenis. Mare van het belang van de koningen en de veldBloch schreef over vorsten in zijn 'Les Rois heren in de visie van de Annalenschool

O

49

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen