VU Magazine 1987 - pagina 381

"Hier en daar een snuifje Lichtenberg, een greintje Diderot, een zuchtje Heine — en het zou al niet zo muf meer ruiken in het intellectuele psychodroom." Lachen in en om de wetenschap; mag dat? Satire als vorm van kennis.

KOOS NEUVEL

Kenmerkende reactie van Albert Einstein op het verzoek naar de camera te lachen

De vrolijke wetenschap I: I

nnemend aan het werk van Georg Christoph Lichtenberg (1742-1799) .zijn vooral de ongerijmdheden die het bevat. Eén van zijn meest geliefde objecten voor zijn spot is de katholieke kerk. Lichtenberg vraagt zich af wat er gebeurd zou zijn wanneer de hele mensheid uit katholieken had bestaan. Het antwoord: "Wanneer alles was doorgegaan zoals enkele eeuwen het geval was, zou de paus als een god worden vereerd en de waarde van zijn uitwerpselen naar het aantal karaten worden beoordeeld en verkocht. Men zou waarschijnlijk zelfs de bijbel met de volgende woorden laten beginnen: In den beginne schiep de paus hemel en aarde." Maar net zo gemakkelijk beschrijft Lichtenberg elders hoe, bij een bezoek aan een katholieke kerk, de gewijde muziek en het donderend geweld der pauken, juist een intens gevoel van vroomheid in zijn protestantse gemoed bewerkstelligde. Lichtenberg was hoogleraar in de wis-

26

kunde en natuurwetenschappen aan de universiteit van Göttingen. Opmerkingen en notities over alles wat hem interesseerde noteerde hij in zijn kladboeken en sinds kort is van een selectie daaruit een Nederlandse vertaling verschenen. Als man van de wetenschap beijvert hij zich uiteraard voor de vermeerdering van de kennis en voor de vermindering van bijgeloof. Tegelijkertijd echter, en dat is weer zo'n merkwaardige ongerijmdheid, zegt Lichtenberg van zichzelf dat er geen ergere wichelaar bestaat dan hij; dat hij aan de vraag of een kraai links dan wel rechts om een kerktoren vliegt .diepgaande consequenties verbindt voor wat betreft zijn persoonlijk lot. Hij troost zich ermee dat hij niet de enige bijgelovige is geweest. Iemand als Rousseau mikte steentjes tegen bomen om te zien of hij zalig dan wel verdoemd zou worden: "Voortreffelijk dat Rousseau met opzet een dikke boom uitzocht die hij dus niet gemakkelijk kon missen.''

n de wetenschap noch in de politiek zijn ongerijmdheden bijzonder populair. In de wetenschap zijn solide uitgangspunten en consistente begrippen al het halve werk; in de politiek kunnen vooral parlementariërs op publieke waardering rekenen die onvervaard voor hun rotsvaste principes staan en zich niet te buiten gaan aan 'opportunistische' manoeuvres. Waartoe die eis om toch vooral consequent te zijn kan leiden, heeft de schrijver Hans Magnus Enzensberger in een essay uit 1981 aangegeven. Bij een bijeenkomst tegen i^e kruisraketten werd de toenmalige SPD-voorzitter Wehner door een, met een vergeeld kranteknipsel zwaaiende ideologische scherpslijper, geconfronteerd met eigen uitspraken van vele jaren her; daarin juichte hij de bewapening juist toe. Hoe de geachte politicus dit met elkaar dacht te rijmen, en of de geloofwaardigheid van zijn huidige

VU'MAGAZINE - OKTOBER 1987

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen