VU Magazine 1988 - pagina 307

f^^™

kelingen en mede vanuit de ontwikkeling van de Prof.dr.Th.vanTijn(1927) economische en sociale studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij wetenschappen, door ecoweriite tot 1969 als leraar aan een nomisch en sociaal histori- HBS in Amsterdam. In 1965 ci terreinen betreden die promoveerde hij op 'Twintig jaren Amsterdam. De maatschappelijke voorheen vrijwel onontontwikiceling van de hoofdstad, gonnen waren, zoals de van de jaren '50 der vorige eeuw historische demografie. tot 1876.' In 1969 werd hij benoemd tot hoogleraar Dat wil niet zeggen dat er economische geschiedenis aan de op andere terreinen niets Rijksuniversiteit Utrecht. gebeurde. In de poHtieke geschiedenis zijn de verha- Interview: Roeleke Vunderink Foto: Bram de Hollander len over staatslieden niet verdwenen - dat mag ook niet - maar is de benadering vaak sterk veranderd, ring. Dat beeld dient tein meer structurele zin. Ook in de moderne opvat- vens analyserend en verklarend te zijn. Om kort te ting van cultuurgeschiedegaan: wat kunnen mensen nis valt dat te constateren, andere mensen aandoen? waaronder vroeger bijvoorbeeld werd verstaan: r zijn geschiedwerde invloed van Rembrandt ken die voor een op Jan Steen. Men noemt groot publiek zijn het nu vaak mentaliteitsbedoeld, en door de uitgeschiedenis, waarbij het gever ook als zodanig gaat om het vaststellen worden gepresenteerd. Bijvan collectieve mentaliteivoorbeeld het boek van Siten in hun ontwikkeling, mon Schama, The Embarvan een hele bevolking, of rassment of Riches. Het van sociale groepen. Ook leest ontzettend goed, daarbij wordt onder meer, heeft eenheid en laat zich waar mogelijk met lange goed illustreren, zowel in series, kwantitatief gebeeld als met pittige citawerkt. ten. Prima! Maar het beEr is groot bezwaar geuit vat een veel te eenvoudige tegen de vernieuwers in de grondthese. Naar zoiets geschiedwetenschap: het streef ik niet; het zou met plezier zou eraf zijn en de culturele functie van de ge- behoud van het appeal wetenschappelijker kunnen. schiedenis zou vermindeNogal wat economische en ren. Geschiedschrijvers sociale historici waren al zouden goede verhalen langer ontevreden over de moeten schrijven en een opdeling van het veld in beeld van het verleden moeten oproepen. Die dis- aspecten: politieke geschiedenis, cultuurgeschiecussie is de laatste tijd weer opgeleefd. Het narra- denis enzovoorts. Een tieve, zoals die laatste stro- mens is niet een homo economicus, en gescheiden ming heet, komt nu weer daarvan een homo politivolop tevoorschijn. Naar cus, en weer gescheiden mijn mening gaat het om daarvan een homo sociaeen volstrekt valse tegenlus. Dat leeft allemaal stelling. Welke methode samen in één mens, of in men ook toepast, en met groepen van mensen. Juist welke vraagstelling men ook bezig is; het enige doel omdat het ongescheiden in mensen leeft, zijn er vervan de geschiedschrijving banden: het één beïnvloedt is een beeld te krijgen van het ander. Natuurlijk het verleden, van situaties moet er specialisme in en van mensen, en dat in deelaspecten zijn, anders ontwikkeling en verande-

E

VU-MAGAZINE—JULI/AUGUSTUS 1988

kom je voor vele zaken niet verder. Maar met behulp van die aspect-onderzoeken moet een geïntegreerd beeld geschetst kunnen worden.

E

en poging daartoe was mijn dissertatie, Twintig jaren Amsterdam, over de maatschappelijke ontwikkeling van de hoofdstad in het derde kwart van de vorige eeuw. Ik heb gekeken naar de verschuivingen die plaatsvonden op alle terreinen van het leven en de betekenis voor de mentaliteit van de mensen. Economische, sociale en sociaalpsychologische ontwikkelingen worden bezien, benevens hun uitwerking op politieke, sociale en kerkelijke bewegingen. Uitgangspunt was de vraag: wie deed wat en waarom? Het resultaat was dat onderling zeer veel verschillende bewegingen

heeft de naam theorie-arm te zijn. We moeten dus zelf onze theorieën en modellen ontwikkelen, want bijvoorbeeld de sociale wetenschappen schieten voor ons doel tekort. Zo is er nu een model ontwikkeld voor het verklaren van de samenhang tussen onwikkelingen van allerlei aard, uitgaande van het begrip 'kwaliteit van het bestaan'. Een model blijft natuurlijk een versimpeling van de werkelijkheid, maar geeft wel richting aan het onderzoek. Zonder een modelmatige, zo men wil theoretische benadering, komt de geschiedwetenschap naar mijn idee niet veel verder. Er zijn natuurlijk voorbeelden van grote historici met uitgebreide kennis en een grote intuïtie. Daarmee kun je heel mooie dingen doen, zoals bijvoorbeeld Huizinga deed, maar het bezwaar is dat het niet

'Zonder een modelmatige, zo men wil theoretische benadering, komt de geschiedwetenschap naar mijn idee niet veel verder,' en mentaliteiten tot ontwikkeling kwamen, maar dat het ritme van die ontwikkelingen bijna per week gelijk was. Dat is te verklaren vanuit gelijke achterliggende algemene invloeden, economische en sociale ontwikkelingen en sociaalpsychologische gevolgen daarvan, soms versterkt door incidentele algemene invloeden als epidemieën, prijsstijging, een zeer strenge winter. De geschiedwetenschap

overdraagbaar is op leerlingen. Intuïtie kun je wel ontwikkelen, maar die moet in principe aanwezig zijn. Geheel zonder intuïtie komt overigens geen wetenschapper verder, in welke tak van wetenschap ook. De wetenschap op zich komt er echter niet veel verder mee als men niet naar een modelmatige en theoretische benadering streeft iets wat wél overdraagbaar is.

5 29

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen