VU Magazine 1988 - pagina 397

dacht de figuur Van Randwijk te kennen, nopen tot bijstelhng van het strak gebeitelde beeld dat men van hem had. Maar niet alleen dit gedicht noopt daartoe.

W

ie heeft kennisgenomen van de uiterst omvangrijke en inmiddels geruchtmakende biografie, die Gerard Mulder en Paul Koedijk in opdracht van Vrij Nederland schreven van de toenmalige hoofdredacteur van dit als verzetskrant begonnen opinieweekblad, zal meermalen de wenkbrauwen hebben opgetrokken. Onvermoede kanten komen daarin aan het licht - overigens zonder dat de lezer zichzelf daarbij als voyeur behoeft te zien - van een onverzettelijke man die eigenlijk niet kon kiezen. Dat lijkt paradoxaal. Maar misschien is juist daardoor Van Randwijk de bekendheid geworden die hij - volgens de treffende typering van zijn biografen - tegelijkertijd ook niet is. Compromisloos kiezen kon Van Randwijk eigenlijk uitsluitend tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn ondergrondse strijd tegen de barbarij van de bezetter was meer dan principieel verzet. Met zijn vlijmscherpe artikelen heeft hij als geen ander bij voortduring getracht het moreel van een gekneveld volk hoog te houden. Hij combineerde dat ta-

VU-MAGAZINE—OKTOBER 19

lent met een tactisch en strategisch inzicht dat - mét de nodige dosis geluk - ervoor gezorgd heeft dat hij en de meeste van zijn naaste medestrijders hun illegale activiteiten niet met de dood hebben moeten bekopen. De drijfveer achter Van Randwijks verzetsdaden was - naar eigenlijk pas achteraf in alle duidelijkheid gebleken is - een andere dan de lezers uit zijn artikelen dachten te kunnen opmaken. Het was geen 'blinde moffenhaat en anders niet', die hem dreef Van Randwijk keek verder dan de oorlog lang was. In zijn ogen was die wereldbrand een gruwelijke maar haast noodzakelijke catharsis, een breekpunt ten opzichte van de vooroorlogse samenleving die hij op grond van zijn opvattingen over gerechtigheid en solidariteit intens verfoeide. De oorsprong van die toen nog recalcitrant geachte mens- en maatschappijvisie kan gezocht worden in een combinatie van ervaringen die hij in zijn jeugd opdeed met onder meer de orthodoxe kanten van het protestants-christelijke geloof en, later als schoolmeester in de Jordaan, met de gevolgen van crisis en werkloosheid. Zijn protest daartegen, dat hij al vóór '40 vaak luidkeels verwoordde, werd hem ingegeven door zijn aangeboren non-conformisme en emotionaliteit, en kreeg in het

bijzonder richting door zijn toenadering tot het 'barthianisme'. Geen wonder dus dat, in de hoofdartikelen die Van Randwijk tijdens de bezetting voor het ondergrondse Vrij Nederland in nachtelijke uren uit zijn schrijfmachine hamerde, veelvuldig heengekeken wordt over de grens van de bijkans voortdurend aanstaande bevrijding. Daarna daar ging het om - zou alles eindelijk anders worden; een betere wereld wachtte. Dit blikveld van Van Randwijk lag vooralsnog te ver verwijderd voor de kennelijk_-toch meer bijziende ogen van een groot deel van zijn lezers. Maar zijn verder gelegen idea-

Zijn ondergrondse strijd tegen de barbarij van de bezetter was meer dan principieel verzet. len verklaren wèl waarom hij, nog tijdens de bezetting en in een zeer vroeg stadium, al plannen maakte voor land en volk, waarin Vrij Nederland als bovengronds blad een hoofdrol zou spelen.

T

egen die achtergrond is Van Randwijks diepe teleurstelling te begrijpen, over het onbetwistbare feit dat alles na de bevrijding eigenlijk bij het oude bleef; niet in de laatste plaats - zowel inhoudelijk als ook qua vorm - in de politiek. De 'doorbraak' - ook door hem fel gepropageerd - had slechts gering succes en was - een kleine doorbraak is er immers geen - alleen al om die reden een mislukking. Maar ook de Koude Oorlog, die al snel na '45 als een kille grondmist zich over de continenten begon uit te spreiden, maakte hem mismoedig. Die vete tussen Oost en West plaatste haast onverbiddelijk ook ónze natie voor een keuze. En als er, tussen alle keuzes waarvoor hij zich geplaatst zag, één was die hij stellig niet wilde maken, was het deze. In een keuze voor de Amerikaanse zijde zag van Randwijk het gevaar van een voortgezet afglijden naar het kapitahsme dat hij, kort na de bevrijding op reis door de Verenigde 31

De Christelijke Auteurskring feestelijk bijeen in 1939. Van Randwijk en Jan H. de Groot waren beiden aanwezig; Jan H. zittend, uiterst links, Henk van Randwijk (met onafscheidelijke sigaret) staande achterin, derde van links.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen