VU Magazine 1990 - pagina 366

vertelt hoe zij mensen mist: "Als ik wakker ben ga ik er meestal meteen uit en ja, dan moet ik wat te doen hebben, voor de hersens te laten werken hè. Ik heb dat nodig, contact, ik moet mensen om me heen. Ik ging iedere morgen zwemmen, toujours, altijd. Na mijn operaties ging dat niet meer. () Ik heb het wel opgezocht: ik ben met een kennis meegegaan naar het kaarten, maar dat ligt me ook niet, daar heb ik geen schik in. Ik vind die mensen

'Het is hopeloos zoveel als er om je heen wegvallen. Op deze leeftijd krijg je dat.' niet sympathiek tegen elkaar." Een oude man is eenzaam omdat hij zijn levensgezel mist. ledere avond zit hij dia's van vroeger te bekijken. Hij zegt niets in de film, maar huilt bij de dia van zijn jubileum waar zijn vrouw hem een zoen geeft. En dan is er de vrouw die alleen is maar dat met trots opgeheven hoofd draagt. "Ik heb tegen de wijkzuster gezegd dat ik een keer meega met de Zonnebloem, maar ik doe het toch niet, want ik knap die dag niet op, ik knap die dag af, want ik kom bij allemaal mensen die nog veel erger zijn dan ik."

dan voorstellen die contacten uit te breiden of te intensiveren. Daarvoor moeten vaak eerst praktische bezwaren uit de weg geholpen worden, want oude mensen kunnen ook vereenzamen omdat ze lichamelijke klachten of gebreken hebben, denk aan doofheid of moeilijk lopen, die hen belemmeren om actief te zijn en andere mensen op te zoeken. Als iemand eenzaam is na het overlijden van man of vrouw kunnen gesprekken van de hulpverlener met de oudere bijdragen aan rouwverwerking. Mensen die vinden dat ze eenzaam zijn en die gemotiveerd zijn om dat probleem bij de wortels aan te pakken, kunnen gewezen worden op sociale-vaardigheidstrainingen. Hulp op maat wordt dat genoemd, zo'n aanpak waarbij de hulpverlener rekening houdt met de behoeften van het eenzame individu.

D

e hulpverlener heeft een heel centrale rol in dit werkplan. Gaan eenzame oude mensen zich niet extra nutte-

loos en afhankelijk voelen als die maatschappelijk werkster van alles voor ze gaat regelen? "Deze cursus richt zich op het helpen van mensen die echt vastgelopen zijn in hun eenzaamheid", vertelt prof.drJ.de Jong-Gierveld. "Die mensen hebben een zetje nodig. Het vergt bepaalde sociale vaardigheden om zo'n buurthuis binnen te stappen. De mensen die nu boven de vijfenzeventig zijn, die vrouwen het zijn vooral vrouwen - die deden vroeger alles samen met hun man. Nu moeten ze alleen naar zo'n bijeenkomst, terwijl ze niet weten of ze daar iemand kennen. In welke zaal moet ik zijn? Hoe zal ik ontvangen worden? Die drempels moeten ze nemen. Een vrouw die altijd gewend is geweest om overal op af te stappen, doet dat makkelijker dan iemand die wat verlegen is. Mensen die erg in de put zitten, hebben die moed al helemaal niet." Jenny de Jong-Gierveld is directeur van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut en hoogle-

Er is geen recept om eenzame ouderen te helpen, zo leert het cursusboek 'Uit eenzaamheid'. Als iemand zelf zijn gevoelens van onvrede nog niet eenzaamheid genoemd heeft, moet de hulpverlener niet zeggen: U bent eenzaam, ga eens op een club of mee met een uitstapje. Wel is de eerste belangrijke stap dat ouderen zich bewust worden van het feit dat hun klachten met eenzaamheid te maken kunnen hebben. Dat moet eerst, voor er oplossingen aangedragen worden. Als iemand zich wel bewust is van zijn eenzaamheid moet de hulpverlener eerst nagaan of zo iemand gewoon te weinig mensen ziet en spreekt, of zich eenzaam voelt doordat hij of zij geen levensgezel meer heeft. De hulpverlener kan samen met de oudere een netwerk-analyse maken, inventariseren hoe en met wie de oudere contact heeft. Hij kan 12

VU-MAGAZINE—OKTOBER 1990

die functie heeft zij onder meer een meetinstrument ontwikkeld, waarmee nagegaan kan worden of iemand eenzaam is: een vragenlijst met elf items als 'Ik mis een goede vriend' en 'Ik mis iemand waarmee ik een goed gesprek kan voeren'. Het woord eenzaamheid komt niet in de lijst voor. Dit meetinstrument is gebruikt bij het onderzoek in Amsterdam-West. De heel praktische probleemstelling van dit onderzoek 'Wat kun je doen aan eenzaamheid?' kon uitgewerkt worden dankzij het meer fundamentele onderzoek rond de vragen 'Wat is eenzaamheid?' en 'Hoe weet je of iemand eenzaam is?', dat al eerder werd uitgevoerd.

L

egioenen hulpverleners die de groeiende groep ouderen aanzetten tot activiteit, dat is niet de ideale oplossing van het eenzaamheidsprobleem, die mevrouw de Jong voor ogen staat. Volgens haar moet allereerst het beeld, dat de maatschappij heeft van oude mensen, veranderen. "We moeten ouderen niet meer zien als mensen die uitgerangeerd en nutteloos zijn. We moeten de capaciteiten van oude mensen benutten, ze inschakelen, bijvoorbeeld in het vrijwilligerswerk. Zo houden ze contacten en voelen zich betrokken. Laat ze koffie schenken in een bejaardenhuis, laat ze iemand ophalen voor de zangavond. In veel kerken wordt oude mensen gevraagd of ze in een bezoekcomité willen zitten. Ik krijg deze week bezoek van een dame van tweeëntachtig, die als ouderling van de kerk mensen opzoekt. Ze komt bij me langs omdat ik een gebroken been heb. Tweeëntachtig! "In Oosterse samenlevingen hebben oude mensen door hun wijsheid altijd een heel belangrijke rol gehad. Ik ben ervan overtuigd dat oude mensen niet alleen hun eigen capaciteiten, maar ook wijsheid bezitten." Er zijn oude mensen die wijs zijn, maar er zijn ook veel oude mensen die verbitterd zijn en kleingeestig. In bejaardenhuizen wordt de onderlinge sfeer meestal niet bepaald door wijsheid en mildheid. Jenny de Jong reageert: "Nu praat u over een andere leeftijdsgroep. Ik heb het over gezonde mensen zo tussen zestig en vijfenzeventig, die nog zelfstandig wonen. Als je praat over mensen die in een tehuis zitten, praat je over een

kleine groep van zes procent heel oude mensen. In die groep afhankelijke ouderen zul je de meeste bittere mensen vinden."

P

rof. de Jong-Gierveld vindt het in een gesprek over eenzaamheid bij ouderen, belangrijk om naar de toekomst te kijken. Nu is twaalf procent van de Nederlandse bevolking ouder dan vijfenzestig, in het jaar 2030 zal dat tweeentwintig procent zijn! Om te voorkómen dat al die mensen vereenzamen, moeten ze blijven meedoen in de maatschappij, maar er zijn meer preventiemogelijkheden. "Uit onderzoek blijkt voortdurend dat het op elke leeftijd belangrijk is om een gevarieerd netwerk van relaties te hebben. Niet alleen een partner, maar ook eigen vrienden en vriendinnen en goeie contacten met mensen uit je buurt, zodat je meer mensen hebt om op terug te vallen. Het belang van contacten in de buurt wordt zo onderschat! Met je buurvrouw kun je de dagelijkse dingetjes bespreken. Als je een brief krijgt van je dochter uit Australië, kun je meteen even vertellen hoe het met haar gaat. Het onderhouden van contacten is niet alleen een kwestie van diepzinnige gesprekken voeren, maar ook van samen dingen doen. Maar, het opbouwen van een goed netwerk kost tijd en geld, dat moet je je reaUseren." Een ander interessant punt: worden oude mensen vaak eenzaam door gebrek aan geld? "In Amerikaans onderzoek komt geld als een belangrijke oorzaak van eenzaamheid naar voren. Ik denk dat dat in Nederland wel meevalt, omdat de AOW een minimum levert waarmee mensen zich kunnen redden." Veel vrienden maken, dat lijkt een goede indekking tegen eenzaamheid. Maar het is weer zo'n treurige kant van oud zijn dat die vrienden en bekenden ook oud worden en dood gaan. Of zoals een dame op de video 'Verlegen met de tijd' het zegt: "Het is hopeloos zoveel als er om je heen wegvallen. Op deze leeftijd krijg je dat hè". Misschien is een andere manier van wonen wel de beste voorzorgsmaatregel tegen eenzaamheid.

s

Prof. de JongGierveld: 'Het vergt bepaalde sociale vaardigheden om zo'n buurthuis binnen te stappen.' Foto Bram de Hollander

inds 1982 zijn in Nederland vijftig woongemeenschappen potoBramde voor ouderen opgericht. In Hollander 13

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen