VU Magazine 1992 - pagina 212

A

C

In de w^ereld van de zeventiende-eeuAvse geleerde Anathasius Kircher was niets wat h e t leek. Hij h a d een bizarre fantasie m a a r ook een dito a c h t e r d o c h t . Als iedereen anders is dan hij lijkt, k u n j e i m m e r s geen m e n s m e e r vertrouw^en.

34 vu MAGAZINE MEI 1992

Koos Neuvel

H

T

E

D e argw^aan van Kircher Toen Anathasius Kircher de kolkende Vesuvius naderde, werd hij overvallen door angst. Een huiveringwekkend schouwspel. Overal om hem heen, langs de wanden van de krater, schoten rookkolommen en vlammen omhoog. Deze onderwereld moest wel de woonplaats van de duivels zijn. Vol eerbied bad hij tot God en dacht met grote vrees aan het Laatste Oordeel. Als dat net zo erg zou zijn als dit vulkaanspektakel, zag het er niet best uit. Kircher was evenwel niet voor een kleintje vervaard. De volgende dag liet hij zich aan een touw zakken in de krater en nam de onderaardse wereld in ogenschouw. Had hij het altijd niet gedacht? Het binnenste der aarde was gevuld met labyrinten van vuur, water en lucht. Hij meende een mysterieuze wereld aangetroffen te hebben; een dubbelganger van de bovengrondse wereld, vol berggeesten, spoken en apocalyptische dieren. Wat Kircher in de Vesuvius dacht te hebben gevonden, kan typerend genoemd worden voor zijn hele denken. Het v/ereldbeeld van Anathasius Kircher (1602-1680), zo laat de schrijver Anton Haakman zien in zijn vorig jaar verschenen boek over deze geleerde, was er een van ondergrondse verbindingen en mysterieuze samenhangen. Een onderaardse wereld waarin alles anders is dan het zich op het eerste gezicht voordoet. Geïmponeerd keken zijn tijdgenoten toe hoe Kircher de raadselen van de wereld ontsluierde. Hij werd alom gezien als een groot

geleerde, een universele denker. Vondel schreef een lofdicht op hem en Leibniz dacht dat hij onsterfelijk zou worden. Niets is wat het lijkt. Die gedachte loopt als een rode draad door alle vondsten van Kircher. Hij was een grootmeester in het bereiken van opzienbarende illusionistische effecten. Hij bedacht een middel om vijandelijke legers op de vlucht te jagen: 's nachts een vlieger oplaten in de vorm van een draak of een vis die voorzien was van kaarsjes, belletjes en het opschrift IRA DEI - de Toorn Gods. Wanneer dit monster een tijdje in de lucht had gehangen begon het plotseling vlammen te spuwen. Als dat de vijand niet de stuipen op het Hjf zou jagen! Kircher gaf aanwijzingen voor een systeem van stenen beelden waarbij door akoestische illusie de indruk werd gewekt dat uit de monden geluid voortkwam in plaats van uit openingen in de tegenover gelegen ^vanden. Een van de meest spectaculaire uitvindingen van Kircher was de zogenaamde metaforenmachine. Met behulp van allerlei spiegels vond in het gelaat van de toeschouwer een drastische verandering plaats. Zijn menselijke gezicht veranderde in een schaaps-, wolfs-, ezels- of duivelskop. Volgens Anton Haakman was het Kircher niet zozeer erom te doen de goedgelovige gemeente een rad voor ogen te draaien, maar eerder om verbanden te leggen tussen uiteenlopende dingen. Zijn metaforenmachine diende om de wisselvallig-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen