VU Magazine 1993 - pagina 295

Gert J. Peelen

Hoewel ik mijn dagen doorgaans vreedzaam slijt in het buiten de stadgrenzen zo crimineel geachte Amsterdam, maak ik betrekkelijk zelden mee dat een arrestant geboeid wordt opgebracht door de politie. Die keren dat ik - steeds weer gegeneerd zoiets voor mijn ogen zie gebeuren, ben ik haast altijd verbaasd. Z o ' n doodnormale jongen, denk ik dan, helemaal geen onbetrouwbaar Lombroso-type, maar glad geschoren en keurig in de kleren; en heeft die nu een tas geroofd, drugs gedeald, z'n boodschappen met afgerekend?

H o e is het in de wereld mogelijk?! Het zou de jongen van hiernaast kunnen zijn. En die doet zoiets niet. Alhoewel, nu je het zegt... 'Gewoon' is een kwalificatie met een sterk positieve lading. (Dankte, in een overigens heel ander verband, Juliana haar populariteit als koningin niet aan het feit dat het volk haar 'zo gewoon' vond?) Maar deze 'humanisering' heeft in het kader van de misdaad helaas een verwarrende, nivellerende uitwerking. W e willen best geloven dat het gros van de misdaad niet wordt gepleegd door obscure types die, gemaskerd en verkleed a la Boris Boef of Zware J o n gen, als zodanig onmiddellijk opvallen in het straatbeeld. Maar dat maakt in principe iedereen verdacht. Tegelijkertijd willen wij ons ook weer niet laten meeslepen door een allesondermijnende achtervolgingswaan die ons influistert dat vandaag de dag niemand nog te vertrouwen is. Geld- e n eerzucht Hoewel men, zonder volslagen paranoïde te worden, tegenwoordig op straat dus wel oppast, blijkt de noodzaak van deze nieuwe oplettendheid, gekneed uit een evenwichtige mix van argwaan en vertrouwen, aan bepaalde maatschappelijke sectoren volledig voorbij te gaan. Zo kan het in bijvoorbeeld de maatschappelijke sector wetenschap nog altijd gebeu-

ren dat - uiteraard bij wijze van spreken - een prof een student vanwege diens ongure tronie een assistentschap weigert, terwijl hem tezelfdertijd de Nobelprijs-nominatie ontgaat doordat een aimabele, behulpzame collega uit de vakgroep er zojuist met de revolutionaire resultaten van zijn onderzoek vandoor ging.

In het wetenschappelijk bedrijf, wil ik maar zeggen, geeft men zich nog altijd graag en gretig over aan de illusie als zou wetenschap niet zomaar een broodwinning zijn, als zou de beoefening ervan louterend inv/erken op de overigens tot het kwade geneigde mensehjke ziel, als zou men, eenmaal voorzien van een academische graad, een ander, een beter mens zijn geworden, en als zou tenslotte - ieder bewijs van het tegendeel een betreurenswaardig incident zijn, vooral niet meer dan dat. Dit bHnde vertrouwen in de zuiverheid van het vak en de rechtschapenheid van hen die het beoefenen, blijkt keer op keer een op niets gebaseerde naïviteit die levensgevaarlijk kan zijn voor de wetenschap zelf en voor al degenen die ervan afhankelijk zijn; een naïviteit die alleen al daarom niet krachtig genoeg kan worden bestreden. De enigen die zich Oostindisch doof houden voor deze waarschuwing, zijn de wetenschappers zelf Wie echter als geïnteresseerde buitenstaander ook maar een beetje thuis is in de wetenschappeUjke wereld, kan niet anders dan de an sich weinig schokkende conclusie trekken dat de beoefenaars der wetenschap net mensen zijn; gewone mensen vooral, die er heel menselijke, soms al te menselijke trekjes op na houden, met alle gevolgen vandien. Want, net als daarbuiten, vormen, ook tussen de vier muren van universitair studeervertrek en onderzoekslaboratorium, afgunst, wraaklust, geld- en eerzucht, en wat er allemaal nog meer te koop is aan in-

stinctmatige motieven, de primaire drijfveren achter de onoirbare gedragingen die ooit leidden tot (ik doe maar een greep) de Piltdown-affaire, de ruzie over wie de ontdekker was van het HlV-virus en - dichter bij huis - de kwestie rond het anti-aidsmiddel dat een vroegtijdig einde maakte aan de wetenschappehjke carrière van de Eindhovense chemicus prof. c/r. Henk Buck. Die laatste affaire, waaraan wel veel krantepapier besteed is maar die desondanks nooit eerder uitputtend werd beschreven, figureert als authentiek vaderlandse firaudezaak uitvoerig in 'Valse vooruitgang', een boek dat, naar de ondertitel wil, 'Bedrog in de Nederlandse wetenschap' tot onderwerp heeft, en is geschreven door Frank van Kolfschooten die, hoewel zelf met wetenschappelijk actief, als journalist en redacteur van een universitair weekblad, het w e tenschappelijk bedrijf van binnen en van buiten kent. Smakelijk e n smeuïg Wat als de 'affaire-Buck' de geschiedenis ingaat, Hjkt op het eerste gezicht, de meest geruchtmakende (want meest recente) zaak die het kraakheldere imago van de wetenschapsbeoefening in Nederland danig bezoedelde: Buck die in de m e dia rondbazuinde dat hij een effectief geneesmiddel tegen aids gevonden had en zo geld dacht vrij te maken voor nader onderzoek, maar in opperste euforie, en ten onrechte daarin gedekt door de nalatige Amsterdamse viroloog ]aa-p Goudsmit, verzuimde de effectieve werkzaamheid van de ontdekte stof naar behoren te onderzoeken. Maar er zijn andere affaires - waarvan sommige nu voor het eerst door Van Kolfschooten te boek gesteld - die, althans voor wie van smakelijk en smeuïg houdt, de kwestie-Buck nog naar de kroon steken. En het is dan ook verleidelijk om, bladerend in Van Kolfschootens boek, het ene na het andere geval op te dissen. Diep triest maar tegelijkertijd ook hoogst vermakelijk zijn bijvoorbeeld de verhalen over de geneeskundige, bioloog en leunstoel-ontdekkingsreiziger Anthonie Stolk en de ziekeHjk fantasievolle neurofysioloog, hersenspecialist en self-made ruimtevaartdeskundige Jo5 Schade. D e eerste verzon de resultaten van het onderzoek dat hij tegen betaling en in opdracht

29

v u MAGAZINE JUL/AUG 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen