VU Magazine 1993 - pagina 105

Koos Neuvel

Henk Tennekes Angst voor onzekerheid drijft bange jongetjes tot de w^etenschap. Ze denken alles beter te w^eten en w^illen niet meer naar tegenspraak luisteren. Henk Tennekes, w^erkzaam bij het KNMI in De Bilt, was zelf zo'n bangelijk type. Maar hij vindt datje de onzekerheid beter kunt accepteren dan overschreeuwen. -m.

"FHegen", mijmert Henk Tennekes, "is een van de oudste thema's in mijn leven. Ik kan mij herinneren dat ik op mijn vierde al droomde van vliegen. Zat ik in mijn droom op de rand van een dakkapel, viel er af en wapperde met mijn vleugels over Kampen heen. O o k nu nog komt het voor dat ik in mijn dromen vlieg. Ik kan mij een droom herinneren waarin ik voortdurend telegraafdraden moest vermijden; tussen de flatgebouwen door scheren als een zwaluw." Gefascineerd is prof.dr. Henk Tennekes (1936) door alles wat met vliegen te maken heeft. Daarom ook is hij ooit in Delft vliegtuigbouwkunde gaan studeren. Als vliegtuigbouwkundige werkt hij inmiddels al lang niet meer. Sinds 1977, na een jarenlang verblijf in de Verenigde Staten, is hij werkzaam bij het K N M I in De Bilt; eerst lange tijd als onderzoeksdirecteur en sinds kort als directeur strategische beleidsontwikkeling. Bovendien is hij voor één dag in de week bijzonder hoogleraar in de meteorologie aan de Vrije Universiteit. Maar ongeacht alle titulatuur heeft hij zich vooral ontpopt als 'de filosoof van het weerbericht'. Ondanks aUe loopbaanverschuivingen bleef de interesse van Tennekes voor het vliegen hardnekkig. Hij verzamelde al het mogehjke materiaal over het onderwerp: van het vliegen van kanarie en kolibrie tot de eerste aankondiging van het bouwen van de Boeing 747. Het stapelde zich op en moest er een keer uit komen. En in 1992 is dat eindelijk gebeurd. 'De wetten van de vliegkunst', heet het boek dat door Aramith is uitgegeven. Voor Tennekes is de pubukatie een uiting van zijn fascinatie, maar tegelijk een demonstratie van de manier waarop je wetenschap kunt populariseren. Want van de wijze waarop wetenschappers zich aan het pubHek presenteren, is hij niet erg onder de indruk. Tennekes: "Populair-wetenschappelijke boeken uit de bèta-sfeer maken het de lezer knap lastig om mee te doen. Vooral astronomen hebben daar een handje van." Tennekes schakelt over op een pompeus stemgeluid en vervaarlijk maait hij met zijn armen: "Zwarte Gaten... De Big Bang... De Eerste Drie Minuten... Het Uit-

dijend Heelal... Als leek m o e t j e op de knieën voor Het Universum. Tegen het uitspansel worden allemaal geleerde theorieën geplakt. In aanbidding mag jij daarover lezen, mits je maar goed begrijpt dat je lang niet zo sUm bent als een astronoom. Maar zo zit participatie in de wetenschap niet in elkaar. De speciaHst moet moeite doen iets uit te leggen op een manier die iedereen kan begrijpen. "In mijn boek heb ik veel formules opgenomen. O p het eerste gezicht kan dat afstotend Hjken. Maar je moet een stuk van het handwerk van de natuurwetenschappen laten zien. De onderzoeker gebruikt formules en berekeningen. Als je die formules weglaat wordt het verhaal oncontroleerbaar, het wordt een kunstje uit de hoge hoed. De essentie van het handwerk moet je zo toegankeHjk maken dat het op de middelbare school kan worden nagedaan. Helaas v/ordt de lol van het sommetjes maken j e in het middelbaar en hoger onderwijs ontnomen. Maar het is heel leuk om te berekenen hoeveel vet een vogeltje opgeslagen moet hebben om zonder stoppen de Sahara te kunnen oversteken, hoe groot zijn vleugeltjes moeten zijn en hoe snel hij daalt." O f hij zich nu bezig houdt met het vliegen, het weer of klimaatsveranderingen, altijd richt T e n nekes zijn kritiek op de valse pretenties van de wetenschap. En de wetenschap heeft van oudsher nogal wat pretenties. De wetten van de natuur zouden vastgelegd kunnen worden; de hele natuur zou voorspelbaar en daarmee beheersbaar kunnen worden. Tegenover die klassieke benadering, gefundeerd door Newton en Laplace, is de laatste jaren een andere benadering opgekomen: de chaostheorie. Henk Tennekes is een enthousiast vertolker van dit nieuwe denken. De chaostheorie zegt dat veel processen in de natuur niet of nauwelijks controleerbaar zijn, en dat erveel instabiele systemen zijn. In de atmosfeer bijvoorbeeld kunnen kleine gebeurtenissen grote gevolgen hebben. Een opstijgende vlinder in Brazilië kan via een keten van gebeurtenissen een orkaan in N e w York veroorzaken. Uit de chaos ontstaat orde: een wolkenpatroon, een depressie, een hogedrukgebied.

'WWi

lil

0èS'2/- /0é

15 v u MAGAZINE M A A R T 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen