GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

VU Magazine 1994 - pagina 436

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

VU Magazine 1994 - pagina 436

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

waarborgen dat hij zelf eveneens een eeuwige straf zou uitzitten verdoemden latere concilies m 553, 680, 787, 869 hem steeds opnieuw tot het eeuwige vuur.

Pornografie Hoogtijdagen beleefde de hel in de Middeleeuwen. De afschrikwekkende taferelen, zoals te zien op de schilderijen van Jeroen Bosch, Hans Memmlin^ en Jan van Eyck, staan nu nog in ons geheugen gegrift. Interessant is dat het aanschouwen van de folteringen - het kijken naar andermans leed - in die periode als prettig werd ervaren. Een reis naar een andere wereld ook. Thomas van Aquino benadrukte de vreugde die het "afschuwelijke genoegen" met zich mee kon brengen. In de vroege openbaringen lijken de helletaferelen soms weinig anders dan genotzuchtige pornografie. Ook op het toneel was de hel bijzonder populair. Dat bleek alleen al uit de decors en requisieten. Was slechts een eenvoudige ladder genoeg om als de hemel te dienen, voor de hel werden nauwkeurige t o neelaanwijzingen geformuleerd; een heiscène vormde het onmiskenbaar hoogtepunt van het mysteriespel. De 'kaken van de hel' werden zelfs zo groot uitgebeeld dat er hele scènes in konden worden opgevoerd. Rook, stank en lawaai completeerden de

voorstelling van de hel. Zo huisden in de hellemond van een Spaans t o neelstuk alle zeven hoofdzonden tegelijk: Hovaardigheid droeg een scepter en een kroon. Nijd was goed gekleed met bril, Gulzigheid was omringd met eten. Gramschap droeg een wapenrusting. Onkuisheid was een vrouw met een spiegel in haar hand. Gierigheid droeg een beurs en was gekleed in een toga en Traagheid droeg een slobberbroek met kussen onder de arm. Het afschuwelijke genoegen als vermaak. Waar niet mee te spotten viel was de veelgelezen visioenliteratuur. Zij was uitermate serieus. Het meest populair was 'Het visioen van Tundal', geschreven in 1149 door een Ierse monnik. De held van het verhaal, een knappe Ierse ridder, besteedt zijn geld aan minstrelen, clowns en narren. Aan de kerk geeft hij niets. Terwijl hijzelf twee dagen in coma ligt brengt zijn ziel een bezoekje aan de hel. Boze geesten krijsen zo vals als maar kan, zijn favoriete liederen in zijn oor. Ze kauwen aan hem en rijten hun eigen wangen open. Tundal krijgt alles te zien wat hem te wachten staat als hij geen berouw toont. Hij wordt gebeten door razende leeuwen en dolle honden, verbrand door vuur, staat bloot aan Ijzige koude, wordt verstikt door een tergende stank en geknuppeld door duivels, tot zijn beschermengel verschijnt. "Herinner je je dat je een

De ingang van de tiel, volgens een Franse Openbaring

uit de dertiende

eeuw.

koe hebt gestolen", zegt de engel. "Maar die heb ik teruggegeven!", roept Tundal uit. "Alleen omdat je er geen plaats voor had", luidt het antwoord, "maar omdat je hem teruggegeven hebt zal je niet al te erg lijden". Als Tundal zijn ogen weer opent, vraagt hij om de communie. Zijn bezittingen schenkt hij aan de armen. Hij laat het kruisteken op zijn kleren naaien en trekt als prediker het land in. Eind goed, al goed.

Skelet Keerpunt in het denken over de hel was Dante's 'La Divina Comedia', een denkbeeldige reis langs hel, louteringsberg en paradijs. Dante's hel is onderverdeeld m cirkels en ringen. Bij de ingang van zijn hel staat geschreven: "Geeft de hoop op, gij allen die hier binnentreedt". In de allerdiepste put zitten verraders ah Judas Iskariot en Brutus opgesloten met de duivel zelf. Dante liet Vergilius optreden in zijn verhaal waardoor ook de connectie met de Oudheid was gelegd. Dante's inferno overschaduwde in één klap alle visioenliteratuur. Maakte de laatste soort nog aanspraken op de waarheid, Dante's Inferno was zo overdadig dat fictieve elementen wel aanwezig móesten zijn. Dante's literaire aanspraken betekenden het eerste begin van het einde voor de hel. Tegen het einde van de Middeleeuwen lijkt het erop dat de kerk haar greep op de verbeelding dreigt te verliezen. De Dood zelf, verbeeld als een rammelend skelet, neemt in de Europese cultuur de plaats in van de hel. Niet geheel verwonderlijk. Door de (veertiende-eeuwse) pestepidemieën had de angst voor de Zwarte Dood de angst voor het leven na de dood verdrongen. En toch bleef de hel springlevend. De reformatie en de contrareformatie hadden slechts een versobering van de hel tot gevolg. De hel was te frivool geworden. Niet alleen de protestanten, ook de Jezuïeten stelden het zonder de tierelantijnen van weleer. Dat wil niet zeggen dat het m hun hel prettiger toeven was. In een claustrofobische ruimte zaten mensen opeengepakt, wang tegen kaak, bil tegen buik, samengeperst als druiven in een wijnpers. De stank van faecaliën was ondragelijk. De mensen werden er ziek, misvormd, week en weerzinwekkend. Ook al geen pretje dus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 januari 1994

VU-Magazine | 484 Pagina's

VU Magazine 1994 - pagina 436

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 januari 1994

VU-Magazine | 484 Pagina's