VU Magazine 1994 - pagina 15

•

75 er toch geen overeenkomst tussen uw dissertatie en uw boek over de Bataafse hut? Bent u niet bezig de doorbraak van een rationele levenshouding te beschrijven; in het eerste boek het rationele ordenen van de ruimte, in het tweede het rationele ordenen van de tijd? "Als u het zo formuleert lijkt het alsof het mijn bedoeling was een moderniseringsgeschiedenis te schrijven. Dat is beslist niet mijn belangrijkste drijfveer geweest. Het rationele interesseert mij niet meer dan het irrationele. Het ordelijke heeft niet meer mijn belangstelling dan het wanordelijke. Men zegt wel dat ik zulke leuke verhalen over de achttiende eeuw schrijf. Maar ik ervaar ze zelf niet zo. Ik wil die achttiendeeeuwers serieus nemen in hun pogen de wereld, het ontstaan van het leven, te begrijpen. Dat die pogingen tegenwoordig irrationeel genoemd worden, is oninteressant. Ik relativeer onze hedendaagse denkbeelden ook heel erg. De dominante theorie over het ontstaan van het heelal is tegenwoordig die van de big bang. In de achttiende eeuw had men andere theorieën die ook een heleboel verklaarden. Ik ga daarover niet ginnegappen."

kunnen voorzien dat er in 1989 in Oost-Europa zoveel zou gebeuren? "Het is wel de taak van de historicus om daarover na te denken, ook al zijn het altijd redeneringen achteraf. Zelf heb ik zo'n theorie niet kunnen vinden. Het idiote is datje een wereldbeeld ziet verdwijnen en je weet niet waarom." H

75 het typerend dat, met de afnemende verering van de Batavieren, de nauwe band met het verleden doorgesneden werd? Men identificeerde zich sindsdien niet meer zo met de voorvaderen, de geschiedenis werd tot iets vreemds. "Ik denk dat die breuk met het verleden van recenter datum is. Onze samenleving is sterk op de toekomst georiënteerd, ten koste van de aandacht voor het verleden. Veel samenlevingen zijn sterk op het verleden gericht geweest; op het voortzetten van bepaalde tradities. Wij zijn er in dit tijdvak op getraind aan de toekomst te werken. In religieuze samenlevingen hoefde dat niet; die beschikten over een heer in de hemel die dat regelde." I

Het verschil lijkt me, dat de samenleving vroeger stabieler was terwijl zij zich nu permanent aan het vernieuwen is. "Ik weet dat niet. Wat volgens mij heel belangrijk is geweest, is de rol die Amerika in de Westerse beschaving is gaan spelen. Men dacht dat wat er in Amerika gebeurde, zich twintig of dertig jaar later ook hier zou gaan afspelen. Daarginds werden auto's als massa-artikel geproduceerd. Dat werd als ons voorland beschouwd. Iedereen die naar Amerika ging, tussen 1880 en het interbellum, schreef een boekje over zijn ervaringen. Er bestond een grote gretigheid om op de hoogte te zijn van wat daar gebeurde. De Amerikaanse beschaving werd als toekomstbeeld gezien. "Daar komt de notie bij als zou de toekomst maakbaar zijn. Het begrip planning, waarmee ik vanuit de geschiedenis van de stedebouw beroepshalve veel te maken heb, wint enorm aan betekenis. Het planningsmodel dat in de Tweede Wereldoorlog nodig is om de strijd te winnen, wordt na de oorlog ingezet om de maat• Beschrijft u in 'De Bataafse hut' niet de schappij ermee vorm te geven. Door die ontdoorbraak naar een min of meer wetenschap- wikkeling, èn door de fascinatie die van Ameripelijke manier van denken over de geschiede- ka uitging, wordt het verleden minder interesnis? sant." "Dat denken wordt modern op de manier zoals wij dat tegenwoordig definiëren. Het voldoet • Ontstaan er zo samenlevingen zonder geaan onze maatstaven. Het interessante is dat een schiedenis? bepaalde manier van denken over geschiedenis "De aandacht voor het verleden wordt in ieder ineens helemaal in elkaar stort. In de inleiding geval diffuus. Dat heeft ook iets te maken met van mijn boek heb ik het vergeleken met de de manier v/aarop in het onderwijs aandacht omwenteling in Oost-Europa waar plotseling v/ordt gegeven aan geschiedenis. Het is een viallerlei autoritaire concepten weggevaagd worcieuze cirkel. De schooljeugd is niet meer zo den. Ik kan die gebeurtenis beschrijven maar geïnteresseerd m de jaartallen van oorlogen en een verklaring ervoor heb ik niet." stadhouderloze tijdperken. Men stapt daarom over naar datgene wat aansluit bij de belevingsB Is dat niet juist de moeilijkheid van de onder- wereld van scholieren. Hoe kookten de Egyptenaren? O p die manier wordt de geschiedenis zoeker? Uiteindelijk heeft toch ook niemand H

Heeft het ordenen van tijd en ruimte niet tot gevolg gehad, dat veel mythische denkbeelden verdwenen? "Dat is niet zo. De behoefte in een samenleving aan het mythische en irrationele, aan gevaar en chaos, kan niet onderdrukt worden. Ze behoren bij het leven. Wel kon het landschap, door hem te ordenen, niet zo goed meer functioneren als kapstok om mythen aan op te hangen. Zo was er de mythe van de sloten en vaarten waar trekschuiten doorheen voeren; als die trekschuiten vastliepen kwam dat volgens de volksoverlevering omdat een overledene het roer vasthield en het schip remde in zijn vaart omdat de overledene geen doodshemd had gekregen. O p het moment dat de overheid om economische redenen besluit de sloten uit te diepen, kunnen zulke volksverhalen niet langer voortbestaan. Maar de mythen verdwijnen daarmee niet. Ze hechten zich alleen aan iets anders."

13

v u MAGAZINE JANUARI 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen