VU Magazine 1996 - pagina 549

In diezelfde tijd experimenteerde hij veel met LSD, een drug die een het hele lichaam doorstromend gevoel van lust kon bewerkstelligen. Als Foucault in de Amerikaanse woestijn LSD tot zich nam, had hij het gevoel dat de lust hem helemaal in beslag nam, dat hij buiten de eigen beperkingen trad en dat hij Foucault niet was. Dat waren de zeer gewenste hallucinaties van Foucault. In de homosubcultuur trof Foucault een experimenteerzin aan waarvan hij hoopte dat die ook tot de heteroseksuele wereld zou doordringen. Want het kon er bij hem niet in dat homo's en hetero's in totaal verschillende sekswerelden zouden leven. De lust kent alleen lichamen, geen homoseksuele of heteroseksuele identiteiten. Ook in een ander aspect van de homosubcultuur, het sadomasochisme, trok hem die overwinning aan op de vastgelegde identiteiten. FFet sadomasochisme is een spel waaraan mensen lol kunnen beleven, een spel met verschillende rollen, de een is de meester, de ander is de slaaf; maar het blijft altijd duidelijk dat het rollen zijn,- je bent geen meester of slaaf, je speelt dat je het bent. En als het moet kunnen de deelnemers aan het spel van rol verwisselen. Er zijn regels aan het spel verbonden, regels die soms overschreden kunnen worden maar waarbij men altijd bewust blijft van wat toelaatbaar is en wat niet. In het sadomasochistische theater is iedereen acteur, alles is gespeeld, alleen het genot is echt. Metamorfose Uiteindelijk zijn de twee belangrijkste pogingen in het leven van Foucault om zichzelf te veranderen, op een fiasco uitgelopen. Zijn politieke engagement in de jaren vijftig voor het communisme was een hopeloze aangelegenheid, omdat hij aan iets meedeed waarin hij niet geloofde, en van een dergelijke vorm van zelfoverwinning wordt een mens niet gelukkig. Dat is alleen maar masochistisch. Het masochisme dat Foucault in de jaren zeventig beoefende, maakte daarentegen wél gelukkig; in ieder geval kon hij daar eventjes een intens genot aan beleven. Een dergelijke vorm van masochisme.

wist hij, is ook alleen maar een spel. De inzet is niet al te hoog. Tot in 1984 bleek dat hij een nieuwe homo-ziekte had opgelopen, aids. De inzet van het spel, zo bleek achteraf, was hoger geweest dan hij had kunnen bevroeden. Niet alleen het genot bleek echt te zijn. Het valt niet mee om anders te worden. Je kunt klaarblijkelijk niet ongestraft jezelf verliezen in een opperste vorm van lust. Wie zijn identiteit op het spel zet, zet zijn leven op het spel. Dat heeft hij zelf trouwens ook ooit onder woorden gebracht. "Ik denk dat het type genot dat ik als echt genot beschouw zo diep, zo intens en zo overweldigend is, dat ik het niet zou overleven." Het zijn allemaal riskante spelletjes waarmee een verstandig mens zich beter niet kan inlaten. Dat zou een treurige maar realistische les kunnen zijn uit de ervaringen van Foucault. Maar helemaal waar is dat niet. Er is één terrein geweest waarop Foucault ongestraft zichzelf kon veranderen: m zijn werk. In zijn studeerkamer beschreef hij in een aantal briljante boeken de 'grenservaringen' van het menselijk bestaan: waanzin, ziekte en dood, misdaad; de ervaringen waarbij het menselijk leven buiten de gebaande paden treedt en zijn zelfverzekerde identiteit verliest. Als wetenschapper kon hij die ervaringen onderzoeken, en ze zo rijk en gedetailleerd mogelijk analyseren, zonder er zich helemaal aan te hoeven overgeven. In die zin bleef hij altijd een klassieke, afstandelijke geleerde. Wat niet wil zeggen dat zijn academische werk hem persoonlijk onberoerd liet. Ook werken, het schrijven van boeken, zo heeft hij altijd benadrukt, was voor hem een middel tot zelfverandering. Foucault schreef niet om een van tevoren bedachte stelling met feitenmateriaal te onderbouwen, maar om zijn eigen gedachten al schrijvende juist te ontwikkelen en te veranderen. Schrijven om de eigen denklimieten te verschuiven, om niet meer hetzelfde te hoeven denken, om niet meer dezelfde Michel Foucault te hoeven zijn. Foucault heeft daarom met de gedachte gespeeld om zijn boeken anoniem uit te geven. Niet alleen in de seksualiteit

maar ook in zijn wetenschappelijke werk wilde hij zijn naam verliezen. Die eeuwig zelfde naam op de omslag suggereert maar dat het ook de eeuwig zelfde is die de boeken geschreven heeft. En hij is het niet meer, de ene Foucault is de andere niet. De auteur van de boeken heeft geen naam, de identiteit van de auteur is vervluchtigd, de boeken hebben de schrijver veranderd. En die voortdurende intellectuele metamorfose is de werkelijke 'Foucault Hallucinatie'. Als Foucault zich in het maatschappelijk leven stortte, liep het nogal eens mis. De risico's die de wil tot zelfverandering met zich meebrachten waren soms te groot. Alleen in de betrekkelijke rust van bibliotheek en studeerkamer pakten de risico's goed uit. In zijn onderzoekingen kon hij ongestraft zichzelf veranderen. Al werkend kon hij het gevaar opzoeken, spannende avonturen beleven. En gelouterd er uit tevoorschijn komen. Niet dezelfde mens meer. Literatuur: Patricia Duncl<er, *De Foucault Hallucinatie', De P r o m , 1996. David Macey, 'The lives of Michel Foucault', Hutchinson London, 1993. Michel Foucault, 'Ervaring en waarheid'. Te Elfder U r e , 1985.

WCS DECEMBER

I996

33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen