VU Magazine 1996 - pagina 315

op een hersenbloeding omdat ze meer rookten en vaker een baan hadden die veel stress met zich mee bracht. Ook raken ze eerder betrokken bij een ongeval. Allemaal risicofactoren die tot hersenbeschadiging kunnen leiden. Maar het aantal vrouwen dat rookt, is toegenomen. Ook combineren ze steeds vaker de zorg voor het huishouden met een baan. Bovendien hebben vrouwen een hogere levensverwachting, waardoor ze meer kans lopen op een neurodegeneratieve vorm van afasie." Die laatste is een taalstoornis die niet door een ongeval of een tumor is veroorzaakt, maar die soms al vanaf de geboorte in potentie aanwezig is en steeds erger wordt. Ook bij demente mensen treedt vroeg of laat deze vorm van afasie op. "Dementen krijgen allemaal taalstoornissen", zegt Saerens. "En omdat het om zo'n grote groep mensen gaat, is hiervoor heel wat belangstelling vanuit de wetenschap. Een theorie die aan populariteit wint luidt, dat deze groep, in tegenstelling tot wat je zou denken, niet het geheugen kwijtraakt, maar het woordenboek dat al die jaren in de hersenen werd opgebouwd. Als de structuren van dat lexicon wegvallen, kun je ook je herinneringen niet meer benoemen. Taal wordt dus heel belangrijk in het onderzoek naar dementie." Voertuig Vooral op het gebied van zo'n intern woordenboek, waarover iedereen beschikt, is heel wat vooruitgang geboekt. Dit met de jaren groeiende lexicon zorgt ervoor dat we alles wat we zien een naam kunnen geven. Ieder woord dat we leren komt erin terecht. Maar dit wil nog niet zeggen dat we het bij een volgende gelegenheid ook meteen herkennen. Hoe vroeg in ons leven we dat woord ook leerden, als we het daarna nooit meer tegenkomen, zal het heel lang duren voordat er een belletje gaat rinkelen; dat hangt dus samen met de regelmaat waarmee we het horen of lezen. Over de indeling van het woordenboek zijn we inmiddels een stuk wijzer. Als we bijvoorbeeld een viool zien en naar het bijpassende woord gaan zoeken, kijken we eerst in de 'rubriek' muziekinstrumenten om de juiste benaming te vinden.

Dat lukt misschien bij twintig van de honderd voorwerpen. Vervolgens oefen je met een aantal van die objecten die hij niet kende. Je blijft ze tonen en benoemen. Dan herhaal je de test met de honderd voorwerpen. Omdat de toegang tot het woordenboek verbeterd is, zal hij ook beter scoren." Deze aanpak zal in de toekomst de overhand krijgen, meent Saerens. Nu krijgen afasiepatiënten alleen maar logopedie, wat volgens de neurolinguïst onvoldoende is. "Je moet de hele patiënt behandelen, niet alleen zijn taalstoornis. Want hij heeft nog een hoop andere problemen die het hem moeilijk maken om zich aan te passen aan de maatschappij. Zelf zijn we net met een project cognitieve rehabilitatie begonnen, waarbij de geheugenstoornissen (lees: die toegang tot dat woordenboek) worden aangepakt. "Je moet dat zo zien: door de taalstoornis is het voertuig defect dat de woorden uit het lexicon van de afasiepatiënt haalt en ze naar de juiste plaats brengt, Die woorden moeten voortaan te voet, dus ga je ze trainen in het lopen van lange afstanden. Daarvoor moet je jarenlang intensief oefenen. Zo'n patiënt zal weliswaar heel traag zijn in zijn manier van denken en spreken, maar wat hij zegt is doorgaans goed." Op de vraag of een beschadiging van het taalgebied door oefening zo kan worden hersteld, antwoordt Marien: "Eigenlijk weten we niet precies wat er in de hersenen gebeurt als er verbetering optreedt. Sommigen vermoeden dat de stoornis zo goed en zo kwaad als het kan, wordt gecompenseerd door een functionele reorganisatie in de hersenen. Omdat minder getrainde neuronen de boel overnemen, zal het herstel niet volledig zijn." Zeker is alleen, dat jonge mensen na een hersenbloeding sneller en beter herstellen dan ouderen. Saerens: "Maar dat zijn statistieken. En daar heeft een individuele patiënt nu eenmaal niets aan." fotografie: Lenny Oosterwijk

Je zou verwachten dat tweetalige mensen voor iedere taal een apart lexicon hebben; een kwestie van niet in de war te raken. Maar niets is minder waar. De Leuvense universiteit testte Belgen die zowel het Frans als het Nederlands goed beheersen en kwam tot de conclusie dat hun brein er voor beide talen slechts één woordenboek op nahoudt. "We beginnen steeds meer inzicht te krijgen in de software van de hersenen. Een aantal programma's kunnen we al herkennen en dat heeft ook gevolgen voor de behandeling", vat Saerens samen. "Wanneer vroeger iemand moeite had met het vinden van het juiste woord, dan zei men: het is een letsel, niks aan te doen. Nu hebben we verschillende methoden om het probleem aan te pakken. De eerste vraag die je daarbij stelt, is: waarom vindt iemand die woorden niet? Bijvoorbeeld omdat ze er niet zijn. Dus geef je zo veel mogelijk woorden en die herhaal je tot hij ze kent. Maar het kan ook zijn dat het om een afasiepatiënt gaat die de woorden kent, maar er niet bij kan. Dan laat je objecten zien waarvan hij de naam moet geven.

WCS JULI - AUGUSTUS

I996

31

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen