VU Magazine 1997 - pagina 320

In onze wereld zijn de dingen zelden wat ze zijn. Wat de betekenis is van iets dat we waarnemen, hangt af van de context. Wij interpreteren aan de lopende band en weten automatisch wat iemand eigenlijk bedoelt als hij zegt: ik huil de ogen uit mijn hoofd. Bij een autist ontbreekt dit automatisme. Die gaat ongerust op zoek naar je ogen. Bij menselijk gedrag ben je aan de lopende band aan het interpreteren. Voor autisten blijven sociale interacties tussen mensen dan ook een groot mysterie. Ze nemen alleen het uiterlijke, het concrete, waar. De zo belangrijke maar ongeschreven wetten en de regels van het met elkaar omgaan, begrijpen ze niet. In 'Een Antropoloog op Mars' (zo voelt Temple Grandin zichzelf soms als ze probeert de gedragingen van mensen te begrijpen) beschrijft Oliver Sacks een treffend voorbeeld van het gebrekkige sociale vermogen van autisten als hij Grandin ontmoet. Zodra hij haar kantoor binnenkomt, begint ze zonder inleiding over haar werk te vertellen, niet merkend dat hij de hele dag onderweg is geweest en daardoor zijn lunch heeft moeten overslaan. Na een uur te hebben gewacht tot Grandin hem koffie aanbiedt, vraagt hij er ten slotte zelf maar om. "Er volgde geen 'Neem me niet kwalijk, die had ik u eerder moeten aanbieden', geen tussendeel, geen sociaal verbindingsstuk. In plaats daarvan nam ze me onmiddellijk mee naar een koffiepot die in het secretariaat boven aan het pruttelen werd gehouden. Ze stelde me op ietwat bruuske wijze aan de secretaresses voor, waarbij ik weer de indruk kreeg van iemand die globaal had geleerd hoe ze zich in zulke omstandigheden moest 'gedragen', zonder veel persoonlijk begrip te hebben voor de gevoelens van anderen, voor de bijpassende nuances, de sociale subtiliteiten." Autisten proberen dus te kopiëren, maar weten eigenlijk niet wat. Om iemands gedrag te kunnen begrijpen, moet je je kunnen verplaatsen in de ander. Dat doen wij heel vaak omdat we weten dat die ander, net als wij, een innerlijke wereld heeft van ideeën en gevoelens. Deze spontane kennis noemt men ook wel Theory of Mind, de theorie van de geest. Mensen met autisme hebben moeite dat vermogen te ontwikkelen. Ze kunnen zich niet inleven in de gevoelens van anderen. Juist door die tekortkomingen vallen ze buiten de groep. Papiertje Kiezen tussen een aantal dingen is ook zoiets moeilijks voor autisten. Wij selecteren, verwerpen nutteloze, zinloze zaken al bij voorbaat. Voor een detaildenker als de autist is alles even belangrijk. De keuze verloopt dan ook traag. Dat geldt voor wel meer denkprocessen bij autisten, zelfs voor het oplossen van het simpelste probleem. Vaak worden ze door buitenstaanders als lui beschouwd - ten onrechte. "Laatst hebben we een ambtenaar van middelbare leeftijd als autist gediagnostiseerd", vertelt Vermeulen. "Zelf vond hij dat hij zijn werk als klasseerder van dossiers prima deed, maar zijn baas meende dat hij veel te langzaam werkte. Voordat hij een dossier opborg, keek hij namelijk ieder papiertje na om te zien of het niet per ongeluk in de verkeerde map was terechtgekomen. Dat kost natuurlijk enorm veel tijd. 'Maar ik moet mijn werk toch goed doen?', wierp de ambtenaar tegen.

24

wcs

SEPTEMBER/OKTOBER

1997

We konden hem maar niet aan zijn verstand brengen dat er een evenwicht moest zijn tussen snelheid en accuratesse. Voor hem moest zo'n dossier compleet in orde zijn. Punt uit." Door deze kijk op autistisch denken zijn we tegenwoordig steeds beter in staat normaal of hoogbegaafde volwassen autisten te herkennen. Eenvoudig is dat niet, weet Vermeulen, die deze mensen aan allerlei testjes onderwerpt. Door hun intelligentie kunnen ze hun handicap enigszins verbergen. Bijvoorbeeld door te berekenen hoe ze moeten reageren in een bepaalde situatie. Ook proberen ze te compenseren. Met hun fenomenale, vaak visuele geheugen, onthouden ze zo veel mogelijk situaties en hoe ze zich daarin moeten gedragen. Toch vallen ze uiteindelijk door de mand. Vermeulen: "Ze bedenken allerlei trucjes om bij onze tests te slagen. Een tijdlang heb ik lang getwijfeld of een jongen die we testten nu wel of niet autistisch was. Hij gaf namelijk steeds de goede antwoorden op onze vragen. Zo heb je een bekende test met twee poppen: Sally en Anne. Sally heeft een wieg waarin ze een knikker heeft gestopt. Ze gaat de kamer uit en Anne, haar vriendinnetje, komt binnen. Anne pakt de knikker en legt hem in een doos. Sally keert terug. Ze wil met haar knikker spelen. Waar gaat ze hem zoeken? vragen we dan. Een autist zou zeggen: in de doos. Autisten gaan er namelijk van uit dat iedereen hetzelfde weet wat zij weten omdat ze zich niet in een ander kunnen verplaatsen. Maar de jongen die we testten, gaf steeds het goede antwoord op vragen als deze. Uiteindelijk verraadde hij zichzelf. Bij vorige tests merkte hij dat alles wat hij antwoordde fout was. Dus begon hij zijn antwoorden te berekenen: als ik denk dat het A is, moet ik B zeggen." Jurist Volwassenen die een zelfstandig leven leiden en succesvol zijn in hun beroep stellen het niet altijd op prijs om als autist gediagnostiseerd te worden, ervaart Vermeulen. "Ik ken een briljant chirurg die in zijn omgang met patiënten bar slecht is. Dat is geen kwestie van het negeren van het menselijke aspect van zijn beroep. Hij kan het gewoonweg niet. Uiteindelijk heeft hij de diagnose bij zichzelf gesteld. Hij heeft namelijk een autistische zoon, waarvan hij altijd vond dat hij hem veel beter begreep dan zijn vrouw. Zich officieel laten testen wil de raan echter niet. Uit angst dat hij zijn baan zal verliezen als hij het etiket 'gehandicapt' opgeplakt krijgt. "Een ander, een jurist, ontkent eenvoudigweg dat hij autistisch is. Terwijl zijn autisrae er in dit geval de oorzaak van is dat hij zonder werk zit. Hij solliciteert namelijk alleen op advertenties waarin letterlijk een jurist wordt gevraagd. Als er 'juridisch adviseur' staat, stuurt hij geen brief, want dat is hij niet. "Voor anderen, zoals de super-precieze ambtenaar, is een diagnose juist een verademing. Eindelijk weet hij waarom zijn huwelijken steeds op een echtscheiding uitliepen. En waarom andere zaken in zijn leven steeds misgingen. Hij was bijvoorbeeld in zijn jeugd acht keer van school gestuurd vanwege zijn moeilijke gedrag. Bij zijn ouders viel een zware last van de schouders. Zij hebben zich al die tijd afgevraagd wat ze verkeerd hadden gedaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen