De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 ([Deel 1]) - pagina 314

S T R Y D OM D I E

ORDES

geheten zal worden, proclameerde Du Plessis, en het calvinisme moet zich daaraan aanpassen. Zijn zinnen stonden bol van kuyperiaanse termen als wetskringen, scheppingsorde en organisch. Heel helder of concreet maakten die zijn schrijven niet. Zoveel is duidelijk dat hij, met het armblankenprobleem in het achterhoofd, grotere overheidsbemoeienis met de economie voorstelde en aandacht voor de zwakkere groepen in de samenleving. Of zijn 'nasionale sosialisme' een corporatieve ordening beoogde, is er niet concreet uit te lezen. Maar het werd zeker ook niet duidelijk afgewezen. Volgens Stoker heeft Du Plessis 'hom altyd prinsipieel teen die Nasionaal-Sosialisme gekeer'. 66 Dat is op zich juist. Zelf bekende Du Plessis in 1947 dat de OB een mengsel was van calvinisme en nationaal-socialisme en nog het een en ander, 'en ek beskou dit as my roeping om die eerste element te versterk en die tweede te neutraliseer, sover moontlik en so taktvol moontlik'. 67 Het resultaat was echter anders. Niet alleen in de zin dat 'sy pogings maar beperkte sukses' had, zoals Pieter de Klerk constateerde; erger nog, Du Plessis en Stoker waren eerder zelf door het nationaal-socialisme beïnvloed dan dat zij 'dit teengewerk het'. 68 Du Plessis, Stoker en Meyer (redacteur van Die Ossewabrandwag), zo vatte Giliomee hun optreden kortweg samen, 'all published books and articles that represented thinking close to Nazi ideology'. 69 Close to: een veel omvattende formulering! Met Pieter de Klerk moeten we vaststellen, dat Stoker en Du Plessis in nationaal-socialisme en fascisme de geest van de nieuwe eeuw zagen, en de Ossewabrandwag zou het middel zijn waarmee de Afrikaners hun nationale aspiraties konden realiseren. 70 Een conclusie, die overeenstemt met hun eigen verklaringen. Wij wilden in de OB 'die Calvinistiese beginsels laat deurwerk', stelde Stoker enkele malen in zijn brief aan Vollenhoven, en wij poogden via de o B het calvinisme te realiseren. Die hooggestemde verwachtingen over de komende doorbraak van het calvinisme, de gereformeerde wereld nergens vreemd in die jaren trouwens, spoorden met het optimisme in Afrikanerkring in de late jaren '30. Een sterk utopische sfeer, die overigens met name in de voormalige Boerenrepublieken Transvaal en Oranje Vrijstaat werd gevonden. Het was een stellig geloof dat de tijd rijp achtte voor het herstel van de Boerenrepubliek van Paul Kruger, de realisering van een Afrikaner

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen