De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 ([Deel 1]) - pagina 375

DE VU ALS

VOORBEELD

wees slechts lippendienst aan dit voorstel, en beperkte zich tot de eigen Afrikaner kring. 285 De invloed van de v u was overigens bescheiden en bovendien niet altijd eenduidig. Het is duidelijk dat het Nederlandse gereformeerde denken een zekere rol speelde in de theologie, de prediking en ethiek binnen de Afrikaanstalige kerken. De kuyperiaanse begrippen en termen over natie, staat en samenleving (de rol van de staat, christelijke cultuur, soevereiniteit in eigen kring, wetskringen en dergelijke) leverden een bijdrage aan de beschrijving en sturing van de Zuid-Afrikaanse verhoudingen. Ook in de legitimatie van de raciale verhoudingen. Maar op centrale punten werd Kuyper gewoonlijk meer bewonderd dan gevolgd. Onderling verbonden kuyperiaanse opvattingen als de onderscheiding van kerk als instituut en als organisme, de antithese en de algemene genade vonden met name in de n g Kerk weinig weerklank. De n g k - 'de Nasionale Party in gebed' spotten tegenstanders - koesterde immers haar rol als nationale volkskerk. Zij prefereerde de theocratische en profetische rol waarmee van A. A. van Ruler de houding van de kerk jegens staat en natie omschreef. 286 De overname van Nederlands gereformeerd denkgoed in Zuid-Afrika was niet zelden vooral een proces van selectie en aanpassing. A. H. Murray, zo zagen we hiervoor, stelde al in de jaren '30 vast, naar aanleiding van Koers in die krisis: de kuyperiaanse denktrant is vreemd aan de Afrikaners. Zij is immers dogmatisch, deductief, wereldbeschouwelijk, principieel en normatief maar niet pragmatisch. In het debat over de vraag, of de apartheid en dito kerkelijke gescheidenheid al dan niet bijbels verantwoord kon worden, werd vaak verwezen naar Kuyper. Bijvoorbeeld naar diens cultuurvisie of stellingen over de pluriformiteit van de kerk. Sommige voorstanders van de apartheid na 1945, aldus Jan Lubbe, 'het die taal van Herman Dooyeweerd se Calvinistiese wysbegeerte gepraat'. 287 Dat wilde niet zeggen, dat de Zuid-Afrikaanse neocalvinistische kuyperianen de ideologische grondleggers van het apartheidsbeleid waren. De apartheid was ouder en had meer achtergronden. Wel pasten sommige Zuid-Afrikaanse kuyperianen de begrippen en methoden van de Wijsbegeerte der Wetsidee aan om de apartheid te rechtvaardigen. De latere politicus en verdediger van de apartheid A. P. Treurnicht (1921-1993) bijvoorbeeld dacht, dat Kuyper zelf de apartheid leerde. Treurnicht had in Stellenbosch theologie gestudeerd, maar hij pro-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen