GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 59

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 59

Rede gehouden bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt in de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit te Amsterdam

3 minuten leestijd Arcering uitzetten

58 geen streep nader. Want, ten vierde, ook de hoofdindeeling der waarden in contemplatieve en actieve 131) is onhoudbaar. Vooral op dezen grond, dat ze ons dáár waar de psyche inderdaad een rol speelt, terstond in den steek laat: ze heet n.1. te correspondeeren met de onderscheiding van asociale zaak en sociale persoon. Tot de eerstgenoemde rekent hij met name de logische waarden. Maar al is er zeker contemplatie bij het vatten van het logische, zoodra het als organon wordt gehanteerd treedt de psyche actief op : wordt daardoor de waarheid nu in eens van asociale zaak een sociale persoon'? En waar blijft de grond om het logische ook maar aanvankelijk bij de asociale waarden in te deelen, waar Ri c k e r t kennen aan oordeelen gelijk stelt 132) en daarom aan normen onderworpen acht? Om nu nog maar daarvan te zwijgen, dat er van een norm iets anders dan eisch ! - voor het kennen en leeren kennen geen sprake kan zijn vóór en buiten de beoordeeling van de kennis als echt of onecht in het oordeel-velIen. Wat nu, ten vijfde, de indeeling der wetenschappen betreft: ze is al evenmin mogelijk als die der wetssferen : het eenige wat men bereiken kan is een ordening langs den weg der methodiek. Daarom is Ri c k e r t 's verwerping van de ééne duale indeeling ten bate van een andere reeds op zichzelf naief. Nog erger wordt het als hij de mogelijkheid van zulk een indeeling aanvaardend en een indeelingsprinciep zoekend, dat meent te kunnen vinden op formeel terrein. En eindelijk is dan nog z'n keuze zóó, dat zelfs een formalist in de kentheorie er aanmerking op kan maken. Om slechts iets te noemen: natuur- en cultuurwetenschap worden tegenover elkander gesteld als generaliseerend en individualiseerend 133). Nu is het correlaat van "generaal" echter niet "individueel", maar "speciaal". Doch bovendien ligt het individu als moment - bij nadere begripsvorming weer systeem wordend - in een bepaald gezichtsveld en kan dus nooit ertoe dienen één der twee mogelijke richtingen der begripsvorming op alle terreinen te typeeren. Als richtingen zijn bij de begripsvorming te onderscheiden: compliceerende en simpliceerende richting: de route die van het geheel tot de momenten leidt is echter niet generaliseerend en die in omgekeerde richting niet specialiseerend: het spreken van generaal en speciaal heeft eerst zin op grond van vergelijkingen in casu dus vergelijking van twee reeds geconstrueerde begrippen. Ri c k e r t verwart dus het simpliceerende van één der routen bij de begripsvorming gevolgd zoowel met het speciale - dat eerst ontdekt wordt door vergelijking - als met het individueele, dat op 'n bepaald gezichtsveld voorkomt. En zelfs zóó bereikt hij nog niet wat hij wil. De "Einmaligkeit" typeert het historische niet naar z'n wezen: ze is meer het kenmerk van ,het moment waarop iets geschiedt - dit herhaalt zich inderdaad niet als van datgene wat er in gebeurt 134 ). En evenmin drukt de herhaling het wezenlijke van het physische uit, gelijk men terstond inziet, wanneer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 26 oktober 1926

Inaugurele redes | 79 Pagina's

Logos en ratio : beider verhouding in de geschiedenis der Westersche kentheorie - pagina 59

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 26 oktober 1926

Inaugurele redes | 79 Pagina's