1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 64

58 reeds vroeg. Sedert Rousseau wijdden alle schrijvers van d e grote romantische beweging hun welsprekendheid, hun ironie en de diepte van hun gedachte aan de aanval op het rationalisme, dat zij beschreven als een monsterachtige en barbaarse schending van de N a t u u r : immers de schaar van de rede knipte het leven in tweeën. M e n denke hier b.v. aan „ D e kleine J o h a n n e s " van F r . van Eeden. In de beeldende kunsten en in de muziek komt de reactie w a t later, maar zij is er toch onmiskenbaar in het moderne expressionisme. Dit stelt als definitie van k u n s t : Kunst is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. H o e zuiver irrationaal is dat! T e n slotte gaat de d r a n g n a a r het irrationale ontaarden in kubisme, futurisme, dadaïsme en in de muziek in de jazzband. Slaan wij nog een enkele blik op de Christelijke Religie. Ik duidde reeds aan, dat de Roomse Kerk, na in de late Middeleeuwen onder invloed van Aristoteles, op rationalistische wegen gekomen te zijn, door de schok der Reformatie daarvan werd teruggeroepen en sedert het concilie van T r e n t e , w a a r zij zich jaren lang heeft kunnen bezinnen op de diepste vragen van leven en religie, een wijs evenwicht tussen de wel en niet rationale elementen heeft weten te bewaren. D e stuurlieden van het V a t i c a a n hebben met bekwame hand het schip der kerk weten te sturen door de stormen van Verlichting, Revolutie, Restauratie, reactie, materialisme, liberalisme, socialisme en fascisme. H o e ging het in dat opzicht met de kerken der Reformatie? H e t lijkt mij toe,.dat deze zich lang niet zo goed hebben weten te h a n d haven tegenover den geest der eeuw. Reeds spoedig na Luther en Calvijn leidde de behoefte aan bezinning op de geloofswaarheden tot een steeds verder terugdringen van het irrationale element. Zelfs het in wezen irrationale openbaringsgeloof o n t a a r d d e maar al te veel in een rationalistisch hangen aan de letter; men zag in de Schrift een verzameling van bewijsplaatsen, loei probantes. V o o r a l de Lutherse Kerken leden onder dit religieus intellectualisme, totdat het levende geloof zich een uitweg zocht in de machtige stroom van het Piëtisme, In de Calvinistische landen ging aanvankelijk den Arminianen het rationalisatieproces niet snel genoeg. H u n Remonstrantie verzette zich tegen de vijf meest irrationale elementen in de Calvinistische geloofsbelijdenis. M a a r sedert Descartes maakt het rationalisme zich steeds meer van de geesten meester. H e t irrationale element moet vernietigd worden. Tenslotte moet ook het openbaringsgeloof vallen onder de slagen van de moderne Bijbelcritiek, en de theologische faculteit van de Leidse Universiteit, eens het bolwerk van Gomaru?, v/ordt onder Kuenen en Scholte bekend als de radicale Hollandse school. Gelukkig blijven ook hier de reacties niet uit. Alleen reeds over deze Godsdienstige reacties zou een boek te schrijven zijn. Ik kan weinig meer doen dan de titels van enkele hoofdstukken van zulk een

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen