1971 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 212

160

BOERHAAVE EN DESCARTES

van het microscoop en door nieuwe technieken, als die van het opspuiten van vaten met gekleurde of stollende vloeistoffen, tal van nieuwe ontdekkingen gebracht op verschillende gebieden. De grootse, omvattende conceptie van de tweede-eeuwse, Grieks-Romeinse arts Galenus was, niet het minst door Harvey's ontdekking, ten val gebracht. Maar al de nieuwe, verspreide noties waren niet geïntegreerd in een stelsel. Op praktisch-geneeskundig gebied heerste een grote verwarring: men dokterde met Galenische middelen, in Arabische zin, volgens de iatrochemisten, of zuiver empirisch — de synthese ontbrak, evenzeer als de aansluiting aan de oude Griekse geneeskunde. Boerhaave, door zijn wetenschappelijke vooropleiding daartoe uitnemend toegerust, begaafd met een universele geest en met een zin voor verhouding en evenwicht, heeft het als zijn taak gevoeld een samenhangend systeem van de geneeskunde te geven. Het iatrochemische had gefaald; zijn stelsel was niet gebaseerd op de scheikunde, maar op de natuurkunde, het was in wezen mechanistisch, zoals Descartes' natuurwijsbegeerte mechanistisch was. Ook hij ging uit van een levenloos, een onbezield, een natuurkundig model. Een zekere rechtvaardiging, althans verklaring, is gelegen in de omstandigheid, dat de natuurkunde, met name de mechanica, toen in een veel verdere fase van ontwikkeling verkeerde dan de scheikunde. Maar, hoezeer hij als eclecticus zijn mechanistische conceptie van fysiologie en pathologie aanvulde en opvulde met gegevens en noties van heren derwaarts, ook uit de scheikunde, dit uitgangspunt sloot het zicht op het dierlijk en menselijk lichaam als een eigen-wettelijke eenheid, een organisme af. Het wezenlijk onderscheid tussen een mechanisme en een organisme is aan Boerhaave verborgen gebleven; mèt Descartes heeft hij dit in feite ontkend. Het is opvallend, dat zijn grote tijdgenoot George Ernst Stahl (1659 -1734), die, evenals Boerhaave, tegelijk beoefenaar van de medische en de scheikundige wetenschap was, doch Descartes' invloed niet had ondergaan, een stelsel heeft ontworpen, waarbij de werking der ziel, de anima, op het lichaam voorop stond. Het animisme van Stahl vond weinig ingang, kwam niet verder dan algemeenheden en generaliseringen, maar bezat toch een dimensie, welke aan Boerhaavcs stelsel ontbrak. In tweeërlei opzicht vertoont Boerhaaves denken nauwe verwantschap met — ik zeg niet; rechtstreekse afhankelijkheid van — dat van Descartes. Ten eerste streefde hij, als Descartes, naar een zo veel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen