Een handvol filosofen - pagina 75
Geschiedenis van de filosofiebeoefening aan de Vrije Universiteit in Amsterdam van 1880 tot 2012
II Nieuwe filosofische uitdagingen
(1918-1940)
I Een nieuw tijdperk
Het begin van een nieuw tijdperk is zelden te markeren met een jaartal. Achteraf se-
lecteert men diverse feiten en gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden en brengt
ze met elkaar in een geordend verband. Wat eens geleidelijk en zonder opvallende
samenhang gebeurde, wordt achteraf gereconstrueerd tot een beeld van een bepaal-
de tijd - een beeld dat tot de verbeelding spreekt - met alle gevaren van een subjec-
tieve vertekening van wat er werkelijk is gebeurd. Wat is werkelijk gebeurd? Wij
kunnen niet zonder beelden en verbeelding en toch hebben we ernaar te streven zo
dicht mogelijk bij de feiten en gebeurtenissen te blijven die in boeken, documenten
en archieven liggen opgeslagen. Zo kunnen wij achteraf een reconstructie maken
van wat zich eens geleidelijk voltrok en ons een beeld vormen van een nieuw tijd-
perk in de Europese geschiedenis, dat met de eerste wereldoorlog begon - een nieuw
tijdperk, ook voor de Vrije Universiteit.
Het duurde niet lang of die oorlog zou de omvang van een wereldoorlog krijgen,
maar hij was in Europa begonnen - het Europa van Hugo de Groot en Montes-
quieu, Spinoza en Voltaire, Locke en Hume, Goethe en Schiller, Bach en Mozart,
Poesjkin en Dostojewski. In dat Europa, waar de beschaving hoogtepunten had be-
reikt, brak een barbarij uit die dood en verderf zou brengen. De eerste wereldoorlog
was een gemechaniseerde strijd die met behulp van moderne wapentechnieken en
rationele organisatievormen werd gevoerd - middelen die in dienst werden gesteld
van het doden van honderdduizenden mensenlevens en het vernietigen van huizen,
gebouwen en infrastructuur. Een wanverhouding was ontstaan tussen oorlogsmid-
delen en oorlogsdoelen. Had Bavinck in 1914 niet gesproken over een oorlog van
machines en over het slagveld als een abattoir? Ook de universiteiten - pijlers van
de Europese cultuur - zouden ernstige schade van de oorlog ondervinden. Veel ta-
lent ging verloren.
De door de overheden van de grote Europese landen georganiseerde haatcampag-
nes tegen elkaar hadden hun effect niet gemist. Hun nationalistische grootheids-
waan had aanvankelijk massale en enthousiaste steun van de bevolking gekregen.
In de kleine Europese landen was het een kwestie van partijkiezen geweest, hetzij
voor Duitsland, hetzij voor Engeland of Frankrijk. In het voor de Vrije Universiteit
gezaghebbende dagblad De Standaard schreef de antirevolutionaire partijleider en
hoofdredacteur Kuyper zijn dagelijkse commentaren, die uitgesproken pro-Duits
waren.'
I Zie de kritische analyse van Kuypers artikelen door Koffyberg, Gij, calvmsten. O o k Feddema, 'De houding
van dr. A. Kuyper'.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 2013
Publicaties VU-geschiedenis | 548 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 2013
Publicaties VU-geschiedenis | 548 Pagina's