GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

KUYPER - BIBLIOGRAFIE.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

KUYPER - BIBLIOGRAFIE.

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

door J. C. RULLMANN.

XX.

In zijn „Beroep 'Op het Volksgeweten" richtte DJ-Kuyper zich m'öl : name tegen Dr .1. A. Lamping, wiens boek: D^e' Staat en het Volks-C'nderwijs in Nederland, een bundol opstellen uit D'e Gids van 1868, een dO'Orloopende kritiek bevatte van de wijzigingen, door Gro: ^n van Prinsterer voorgeBteld op art. 23, 24 en 33. Eigenlijk was hel leeh kunstig ineenge^, en met veei talent gièschrteven manifest der liberale p'a4rtij.

Daartegenover toont Dr Kuyper nu in een vijftal trekken aan, wat de eisohen zij'n van ons volksleven, idie de staatsschool niet 'kan bevredigen, en die dan eerst tot ^XMÜ rechl kunnen komeiu zoo de ^..bondenheid der slaa, tsscho'Ol ontbonderi, het ontzenuwende proteoüeslelsel ten lande uitgejaagd, en d; e onbeperkte volledige vriijhleid' van onderwijs AViirdt erkend. Dat vijftal eischen is: godsdienstigheid, prijsstelling op de landshistorie, bloei van het himselijk leven, „selfgovernement" der burgerij, en eeirbieid voor gewetensvrijheid. Het is dat vijftal levensvragen voor ons volk, dat hij' aan de uit-spraak van heit viO'lks'gewleten onderwerpen wil. E'On berolep dus op het volksgeweten, in naam en ten behoeve \an alle elemienten onzfes volks, opdat aan elk dier elementen de vrije loop worde gegeveta, O'in zijn rechlmatigen invloed op' de vervol miUig onzer nalie te doen gelden.

Het Dagblad van Zuid-Hoillan d len 's-Gr avenhage gaf aanstonids een uitvoerig verslag van deze redevoering, waarnaar ze door de K er kiel ij'k e C'Ourant van 29 Mei O'Ok reeds gerecenseerd w^erd. In een nooit op de laatste bladzijde van 'de uitgave feijner toesp'raak laakt Dr 'Kuyper deze! öriliek, afgaande op een dagbkidverslag, 'en verzoiefct hiji ide redacitie van de „Kerkelijke Courant", haar oritiek aan de critiek van het gedrukte stuk te willen onderwerpen. Dit deed ze dan ook in tet nuhiknler van 19 Juni.

Ook werid Dr 'Euypiers „Beroep op hel Volksgeweten" beantwioord door A'. Jansen, onderwijzer te Roitterd.airh, in een naschrift op' zijn brooh'jre: Eenheid in de Opvoeding, 1869.

In De Heraut van 18 Juni '69 gfeep de heer I. Esser deze redevoering van Dr Kuyper aan om teve'Us te pleiten vO'Or „een bieroep' op het ge'vi^eten der Volksvejrtegenwoordigers". En in het nr van 25 Juni schreef Dr Schwartz: „Naast het volksgeweten zouidie ik zeer Izteker hiet regt., van een christelijk volk op eien christelijke school plaatsen. Nederland heeft niet opgehouden teen christelijike natie te zijn; het wil van dezen naam nog geen afstand doen, en zelfs in de wet vaa 1857 heeft mien het, om aan de behioeften te voldoen, noodig geacht het woord christelijik in te lassc'hen. ZoO'lang nu Neidierland eene christelijke natie zijn wil, is het billijk, is het regt, dat de school ter op'teiding van Nederlands kinderen wordt bestemd. Evenwel het regt behoort hand aan hand te gaan iniet het geweten, en daarom is dit woord van Dr Kuyper van groot gewigt."

Die uilsla, g van iden isteimbusstrij'd in '69 was 'teleurstellend. Maar ook tegen die teleurstelling haid Dr Kuyper heil antirevolutionaire volk bij' voorbaal reelds gewapend, toen hij' a, an het begin van zijn rede sprak: „Niehiand onzer, 'die 'thans nog van een enkelen zomer-yeldtoch't de overwinning wacht. De steun, ons door welwillende bondgenooten geboden, hoe 'O'ok ge'wa'ardeerd, zal ithans niet meer worden overschat-De hoop', soms gekoesterd, om doior invloed op' het staatsble'svind, door verwikkeling dier s'laatkundigei vraagstukken, oif - toevallige groepeering der staatspartijen, als bij! verrassing ons pleit te winnen, hield op; een bezielend elem'ent in onzen isilrijd te zijn. Me'n grijpt al m'eer den . mioed, om de werkelijkheid onder de oogen 'te zien.

die ons van langdurige, vertnioeiend© worsteling profeteert, en op. het geloof aan ons. beginsel ah= de eenige kracht ter loverwinning wij'st. De gedachte ontmoiedigt niet meer, dat er nog zooveel geld en kracht 'en tijid schijnbaar zal mtoeten verspild worden, ©er de grond zal Kjjn vastgeheid, waarop hot fundament van ons gebouw zal rusten. Juist olmdai. het zelfbeldJrog der overspanning week, jdi'ingt het rustig geloof aan onze zaak m'eer op den voorgrond. We hebben dé begoiOiCheling van den korten weg verloren, inaar aan vas'théid van tachtmg ongelooflijk gewonnen. En daarom, nu we geen zegepraal meer beoogen van een enkelen Q'ag, nu zijn we niet mteer gehaast, nu geeft het geloof ons den tijd, om den langeren weg. naar het volksgeweten te zoiéken, en idroictóen we ons geen overwinning meer, eer dat volksgeweten zal zijn ontwaakt."

In dat geloof schreef ook De Hoopi des Vaderlan'ds van 23 Juni, na afloop deir verkiezingen: „Men zal — gro'Olte vreugde geeft dit in 't kamp der libieralen! — vooreerst geen hinder hebben van dat hoopje antirevolutionairen, al heeft het etenigszins in kïaclh't gewonnen. „Och neen, die enkele „vriendlen" in de Tweede Kamer beteekenen niets; als 't op leen stemhien gaat, woirdt ieder voorstel tot schoolwet-of grondwetsherziemng miet eene indrukwekkéride meerderheid van steminen Verworpen!" Maar wat zegt het door overwicht van steimmén Idooldj drukken van deze kwestie in de Kamer, — tegenover hét meer en meer ontwakend volksgeweten daar buiten, ook ond.er ld© kiezers, en niet alleen onder het V 011 k a c h t e r d © k i ie z e r s ? Om'dat wij' gelooven, dat dit volksgewiaten al Imeer en meer ontwaakt en zich verzet tegen |den geest van 't volksonderwijs en de beschei'ming door flien staat aan dat openjiaar onderwijs verleend; itegen een onderwijs, idat \vaarlij'k anti-chrastelijk, waarlijk anti-nationaal is; idaarom vreezen wij niet, " maar hebben goeden m.oed."

Tegen Dr Kuypers „Beroep; op het Volksgeweten" werd nog na 'n kwarteeuw later ernstige bedenking ingebraciht vanuit het standpunt van attik'el 36 der Néd'. Geloofsbelijdenis, doior Jden heer J. Kuiper . te Schraartd, in het prgaan van Dr Hoedemaker, De Gereformeerlde Klerk van 30 Mei en 13 Juni 1895. Met natne tegen Dr Küypers leuze „recht voor allen", reeds in Eienvormigheid aangehieven, teeken'de deze ctriticus prolbest .aan. Hij vergat erhtór er bij' te zeggen, ö!at Dr Khyper die leuïie slecih'ts had overgenomien v^n Groen van Prinsterer, die den godsdiensüop'z'en staat, uit vrees voior erger, aanvaardde, en in Ons S c' h' o o 1 w e t Program, bl. 36-37, schreef: „De Antirv^volutionaire of Christ^lijk-His tori sch.e' rjgting vraagt regt v.oior allen, Idus ook voor den christen. Geen voorrang en uitbreiding van. een openbaar oriderwijis, met een zedeleer zOnder Hog'matischen gronidlslag (la morale inde pendant e}, waardoor de staatsschool, zöögenaamld neutraal, in elen erger Idjan godsdienstloozc, in een geprivilegieer'd'e seoteschoiol der Modernen, haar eigenaardige vplfcoiménheid erlangt. De scheilding van Kerk en Staat mag niet uilloopen op een toestand, waarin het anti-christelijk beginsel, in den staatsvorm genesteld, tegen al wat aan het NeidéTlandsche voilk nog heiÜg en dierbaar is, geboeird w.ordt. De voorwaarde van v r ij - h e i d iS; dat er, ook voor hét volk, tusschen de tweedlerlei school vrije keus zij!. Het Evangelie moet in Nederland zijn vrij'en loop hebben. Dit regt althans, verkregen |door cihris.lelijk-protestantsché veeikraciht, oorsprong van onzen Nederlandschen luister, zal, ten ware wij' van het voorgeslacht ten eenenniale ontaard' zijn, niet zonder toeneining van prij'zenswaardige schoolwetagitatie len van pligtm'atigen ijeligiestrijH, id'oori een hooghartig en mét zijn ongeloof dweepehd liberalisme, woridén miskend."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 17 februari 1922

De Reformatie | 8 Pagina's

KUYPER - BIBLIOGRAFIE.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 17 februari 1922

De Reformatie | 8 Pagina's