Vrije Universiteitsblad 1948 - pagina 112

Carry van Bruggen, HEDENDAAGSCH FETISCHISME Amsterdam, Querido's Uitgeversmij 1948. Dit boek is een herdruk; in 1925 is het voor het eerst verschenen. De schrijfster, zuster van dén dichter Jacob Israel de Haan, heeft zekere bekendheid gekregen door een heele reeks van meest zeer tendentieuze en weinig aanbevelenswaardige romans, en bij zonderen naam door een aantal schetsen van eenvoudig joodsch gezinsleven, geput uit de herinneringen aan haar ouderlijk huis. Maar daarnaast staan eenige werken van heel anderen inhoud. Opgeleid voor onderwijzeres had de begaafde jonge vrouw zich op allerlei vakken van wetenschap geworpen en zich een groote belezenheid en breede, zij het wat ongeordende, kennis verworven. En in 1919 legde zij ons een eigen wijsgeerige levens- en wereldbeschouwing voor in haar Prometheus, een paar jaar later gevolgd door De Zelfvermomming des Absoluten (1921— 1923). Het door ons te bespreken boek, dat over de Taal wü handelen sluit daarbij aan; de eerste helft bevat zelfs weinig anders dan een verkorte herhaling van het daar verkondigde. 'Krachtens de identiteit van Al-zijn- en Nietzijn vermag het Absolute slechts door zelfdoorbreking tot zelfonderscheiding, in den zin van zelfbewustzijn, te komen. . . . De belijdenis des Absoluten door den mens is de zelfbelijdenis des A b s o l u t e n . . . . ' Levensdrift (naar het Absurde) en Doodsdrift (naar het Redelijke drijvend) leveren, eeuwiglijk tezamen zijnd, de Zelfweerstreving op, in de historie, in de groep, in het individu. Een bijzondere vorm is echter nog de Zelfvermomming des Absoluten, waarin zelfopheffing en zelfhandhaving samenvallen. Buiten deze op Spinoza, Hegel (BoUand!) en Spencer geïnspireerde wijsheid bevat dit gedeelte uitweidingen over oermensch, oertaal,, z.g.n. volkskarakters, modes als uiting van kastedrift — alle juist en onjuist dooreenstrengelend — die iets meer aandacht verdienen. In de tweede, taalkundige helft, waar zij telkens op die ZeKvermomming van het Absolute terugkomt, toornt zij tegen de fictie 'Moedertaal', zelfgefabriceerden afgod, fetisch, waarmede aristocratisme en clericalisme de massa's mis-, leiden. AUerlei leege begrippen, zegt zij, worden daarbij gehanteerd: taalzuivering, taalplastiek, fexpxessiviteit, kernachtigheid, zangerigheid, bondigheid. Het is alles nonsens; stupiditeit van de 'Kudde' en van de 'Steunpilaren'. Elke taal heeft een chaotisch karakter. Bladzijden vol voorbeelden volgen telkens, maar wanbegrip, gezochtheid, sophisterij hebben er niet een gering aandeel in. Toch valt er ook scherpe taaiwaarneming en fijn taalgevoel in te waardeeren en de hekeling van geleerde taaiknoeiers, van taalsnobisme en van de gewichtige lieden met hun onuitstaanbare modewoorden mag voor 1948 nog evenzeer van pas heeten als voor 1925. Achter zulk taalbederf zegt zij, ligt geestesbederf. 1948

VanTtunsttaal en woordkunst wilde C. van Br. niet weten; zij wijzen op pronkzucht, aansteUerij — en onmacht. Ook het spreken over taalgevoel. zoo draaft zij door, berust op dwaling, evenals dat over taalschoonheid. Het komt slechts aan op fijne kennis van de taal in haar toevallige gebruikelijkheid; de beteekenis, niet de klank bepaalt de keuze van het juiste woord. Zelf kent en hanteert de schrijfster onze taal uitnemend, afgezien van den soms te heftigen, ja scheldenden toon. In de kunst der compositie staat zij veel zwakker. Zij springt van den hak op den t a k ; elk ding, dat zij op het hart heeft, kan op elke plaats te voorschijn treden; zij rijgt van alles aan elkaar en treedt gedurig in herhalingen; haar minachting voor professoren, haar spot met onze talenkennis, haar ergernis over de studie van het Grieks ch worden drie, vier, vijf malen gelucht. Het scherpe verstand van C. van Br. had te weinig heerschappij over haar hartstochtelijk gemoed; zij beweerde, oneindig meer dan zij bewees, ook in het taalkundige. Maar wie de gave des onderscheids, althans in beginsel, bezit op dit gebied, zal met vrucht van het een en ander kennis kunnen nemen. Wi. BERKEL 12 Januari, 's avonds te 7.45 in de Gereformeerde Kerk uitvoering van iiet V.U.-declamatorium 'DE BANIER VAN HET BEGINSEL'

Hollandsche Sociëteit van L e v e n s v e r z e k e r i n g e n N.V.

A21807 Directie:

.Prof. Dr. M. van Haaf ten Mr. P. A. Voute Mr. H. H. Sillevis Smitt Chet van Organisatie:

Mr.f.C.Tupker siiirniiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiriiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiininE I E e n p o l i s v a n ' s w e r e l d s OUDSTE

1

j zeljslanitjf

1

I Levmsverzekerin^smaatschappy

I

i een waarborg voor de toekomst 1 SiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiie

Studi'everzekering Gezinsverzorging Pensioenverzekering Collectieve personeelverzekering Hoofdkantoor:

H e r e n g r a c h t 4 7 5 - A m s t e r d a m (C) Telefoon

49100

Bijkantoren

door geheel

Nederland

Drukkerijen Ellerman Harms - Amsterdam

.

| f ';

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen