VU Magazine 1975 - pagina 128

HET ABC VAN DE TELEGRAAF EN DE ECONOMIE door dr. R. L. Haan

Prof. Kuiper, zegt de Telegraaf, is nog niet toe aan het 'ABC' van de economie. Wat moetje als econoom aan met zo'n Telegraaf-uitspraak? Allereerst valt de emotionele toon op, waarmee dit 'ABC der economie' kennelijk moet worden verdedigd. Dit is begrijpelijk, want de economie, in de zin van een vaststaand, onveranderlijk organisatiepatroon voor de samenleving, een kwestie van innerlijke logika, alleen verstaanbaar voor vakmensen, - zo'n economie bestaat niet. Helemaal misleidend is het, een bepaalde economische orde, zoals de onze, het universele stempel te geven van 'de economie'. Het is De Telegraaf ontgaan dat het ABC van de westerse economie door prof Kuiper ter discussie werd gesteld, mede in verband met vervuilings- en grondstoffencrisis die er het gevolg van is. Hiermee bevindt hij zich juist in gezelschap van een steeds groeiend aantal economen. Het absoluut stellen van één bepaalde wijze van economische organisatie - het is van De Telegraaf bekend dat zij kiest voor het kapitalisme, d. w.z. de anarchistische groei-economie - is een religieuze daad. Dit verklaart het maskerende beroep op de wetenschap en de gebezigde economische toon en bevestigt het gelijk van prof Kuiper, die gewezen heeft op het pseudoreligieuze, sacrale karakter van de bestaande waardering van het bedrijfsleven, d.w.z. het bezien van het bedrijfsleven en de produktie als doel in zichzelf In haar juist verschenen rapport 'Bezitten of bezeten zijn' zegt de Gereformeerde Synode er het volgende van: 'In de produktie hebben mensen en samenlevingen de neiging om te doen, alsof zij aan God en de mensen geen verantwoording schuldig zijn voor de vraag hoe zij produceren, wat zij produceren en waar zij produceren. In vele opzichten wordt niet gevraagd welke behoeften het zijn die moeten worden bevredigd, maar op welke produkten het meest verdiend wordt. Deze normloze praktijk der produktie is volstrekt onaanvaardbaar en leidt tot een ramp. Wie produceert om te produceren, gaat zich geheel concentreren op die terreinen, waar het meest te verdienen valt en bevordert de chaos, de overproduktie, de economische crisis'.

Omgekeerd Economisch-theoretisch deugt er weinig van het Telegraaf-commentaar. Haar verabsolutering van het bedrijfsleven, verraadt zich in de stelling dat alleen door het bestaan der ondernemingen de maatschappij kan func38

werk zonder geldelijke beloning op ca. 40 procent van het Amerikaanse nationaal produkt. Het gaat er in de visie van prof Kuiper juist om, dat de plaats van het bedrijfsleven als organisator en verbruiker van arbeid verder wordt teruggedrongen. Betekent dit dat het nationale produkt gaat dalen? Waarschijnlijk wel en dit is dan in overeenstemming met wat vooraanstaande economen, zoals de Amerikaan Boulding als noodzakelijk zien met het oog op de milieuen grondstoffencrisis. Betekent dit ook welvaartsdaling? Het 'nationaalprodukt'is als benadering van het welvaartsniveau een zeer misleidende maatstaf: alle negatieve aspecten van onze arbeidsorganisatie bijvoorbeeld, komen er niet in tot uitdrukking. De Arbeid tioneren; daar komen immers uiteindelijk zélf is in onze cultuur een negatieve zaak, ook de hooglerarensalarissen als dat van een 'disutility' (zie hiervoor ook prof Goudprof Kuiper vandaan. Stelt men de zaak zo,, zwaard in het omslagverhaal, red. VU-magadan wordt voorbijgegaan aan het feit dat deze zine), een lastige inspanning die haar zin ontafhankelijkheidsrelaties er in de eerste plaats leent aan de geldelijke beloning, waarmee omgekeerd liggen. De maatschappij zelf men na de arbeidsprestatie zijn deeltje kan maakt op velerlei wijze juist het bestaan van kopen van het 'nationaalprodukt'. Hoe hoger de ondernemingen mogelijk, door wettelijke het nationaal produkt werd, hoe meer de vrijheden, door toelevering van arbeidspres- arbeid is verworden tot koopwaar. In het betaties en daarop gericht onderwijs, door af- toog van prof Kuiper gaat het er juist om dat name van de produkten etc. Prof Kuiper aan de arbeid weer zin in zichzelf wordt toewijst hier zelf op aan het eind van zijn betoog. gekend, dat de arbeid zelf behoeftebevrediDe tweede fictie die wordt ingevoerd is de ging kan zijn in plaats van alleen maar te veronderstelling dat alle activiteiten die 'de dienen als middel tot behoeftebevrediging, maatschappij doen functioneren' noodzakelij- volgens het ABC der gangbare economie. kerwijs geld kosten (dat uiteindelijk door het In wat de ene levensopvatting ziet als het bedrijfsleven moet worden opgebracht). Juist 'ABC', vermag de andere wellicht niet eens wanneer, zoals prof Kuiper voorstelt, ieder- het begin van een alfabet te herkennen. Waneen een gegarandeerd basisinkomen geniet, neer De Telegraaf zegt: 'Zo zit de maatschapkomt er tijd vrij voor arbeid naar eigen keuze pij nu eenmaal in elkaar', dan is dat niet minen vormgeving, zoals bijv. in allerlei sociaal der dan een levensbeschouwelijke uitspraak. werk, arbeid aan de verhouding tot de mede- De wijze, waarop de maatschappij veranderd mens (Dippel's 'arbeid van de tweede soort'). kan worden, staat nu juist ter discussie.

Gouden ei

Verlaging

De Telegraaf ziet het nationaal produkt als het gouden ei en het bedrijfsleven als de kip die daarvoor alleen aansprakelijk zou zijn. In werkelijkheid echter wordt een gedeelte van het zgn. nationaal produkt reeds nu opgebracht door sectoren buiten het bedrijfsleven, zoals kerken, scholen, verenigingen, stichtingen etc. Daarnaast wordt veel arbeid verricht geheel buiten de geldsfeer om. Een Amerikaanse studie van enige jaren geleden taxeerde de totale waarde van produktief

In het toekomstbeeld dat prof Kuiper schetst past een verlaging van de geldinkomens. Hier heeft De Telegraaf overheen gelezen als zij hem een 'Pleidooi voor een ongebreidelde inflatie' in de schoenen schuift. Terugdringing van de geld-economie en verkorting van de arbeidstijd in bedrijven maakt een economie juist minder kwetsbaar voor conjuncturele invloeden. De grote denkers in de economische wetenschap hebben weinig van doen met het ABC

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen