VU Magazine 1976 - pagina 387

Uü magazbte 33

Werkloosheid: economen dokteren moeizaam voort DoorFIipPopma

De donkere Eerste Wereldoorlog-jaren waren snel vergeten. In'n alles overspoelend optimisme stortte de ganse wereld zich in de „gay twenties". Delolkonnietop. Drommen mensen verlieten het door de oorlog verscheurde en verschroeide Europa om een nieuw bestaan op te bouwen in het walhalla van de mogelijkheden: de Verenigde Staten van Amerika. Van schoenpoetser tot oliebaron, van krantenjongen tot autokoning. Het geld lag op straat. Je hoefde het alleen maar op te rapen, net zoals de Rockefellers, de Morgans en de Vanderbilts hadden gedaan, met scheppen tegelijk hun machtige financiële keizerrijken opbouwend. Voor enkelen die voet aan wal zetten kwam de droom uit. Voor de grote meerderheid werd de illusie een desillusie en eindigde de droom in de sloppen van New York of in het zand van Californië. Maar voor allemaal kwam één dag die een zwarte bladzijde in de wereldgeschiedenis inluidde. Op 24 oktober 1929 knalde de hele Amerikaanse financiële wereld uit elkaar, doordat de tempel van de rijkdom, de Wall Street-beurs, bezweek onder de last van economische vooruitgang. Menig bankier zag in een paar uur tijd zijn hele, gemakkelijk verdiende fortuin als sneeuw voor de zon verdwijnen. En menig bankier verdween door een simpele sprong van de tiende verdieping van zij n hoofdkantoor met zijn fortuin. Pogingen om de bui voor Europa af te wenden liepen op niets uit en spoedig moesten ambtenaren overuren maken om alle steunboekjes te stempelen.

De leidende economen zaten met de handen in het haar. Jean Baptiste Say, die naast zijn werk als chirurg de economie tot hobby had, had hun toch geleerd dat de economie een kringloop was, en afgezien van tijdelijke verstoringen van minder ernstige aard altijd tendeerde naar een evenwicht? Volgens Say zat het er dik in dat de goederenproduktie zou blijven groeien. En tegenover deze produktie-stijging staat een inkomensstijging, meer mensen krijgen geld in handen enkunnen met dat geld meer kopen. D e fabrik anten k unnen m. a. w. hun gestegen produktie kwijt. Deze gedachtengang is in de annalen bewaard gebleven als de „Wet van Say": „Ieder aanbod schept zijn eigen vraag". Wat gaat er nu gebeuren met het geld dat de fabrikanten als gevolg van hun vergrote produktie in handen krijgen? Welnu, zegt Say,

BLACK THURSDAY; 24 OKTOBER 1929 T ussen 1929 en 1932 gingen 85.000 zakelijke ondernemingen over de kop. Meer dan 5000 banken staakten hun operaties. D e waarde van de aandelen op deNew York Stock Exchange daalde van $87 miljard naar $19 miljard. Het werklozenleger groeide naar 12 miljoen, bijna een kwart van de bevolking had geen middelen van bestaan meer. D e industriële produktie daalde met ca. 50 %. 's Werelds meest welvarende natie had miljoenen burgers niet meer dan een asgrauwe toekomst te bieden. (Uit: E. K. Hunt — Property and Prophets, 1972) Economen: Koers houden of roer omgooien?

dat gebruiken ze om nieuwe machines aan te schaffen en nog meer mensen aan het werk te zetten. Say veronderstelt dus dat het geld gebruikt wordt en niet in oude sokken of onder vloerkleden wordt gestopt. Dat dit niet gebeurt is te wijten aan de rentestand, die lokt de mensen naar de banken om hun centjes in bewaring te geven. Niet voor niks natuurlijk. De banken geven op hun beurt weer het geld door aan de fabrikanten die het dan voor de aankoop van nieuwe machines gebruiken, waardoor de produktie weer groter wordt De kring is gesloten. Say begreep wel dat het in de werkelijkheid allemaal niet zo gladjes zou verlopen. Er zoudenweldegelijk tijden zijn waarin als gevolg van overproduktiemensenzonderwerk zouden komen te zitten. I mmers geen enkele fabrikant neemt mensen in dienst om produkten te maken die hij nietkwijtkan. Maar ook in dat geval beloofdeSay een toch weer rooskleurige toekomst. Had je geen werk, dan had je geen geld en kon je ook geen produkten kopen. Het aanbod overtreft de vraag. Zaak is dat beide weer in evenwichtkomen. Hetmechanismedatdaar voorzorgtisde prijs. Die zal gaan dalen. De produkten worden goedkoper, de fabrikant kan zijn overschot kwijt en weer gaan produceren. De tijdelijke verstoring van de kringloop is automatisch verdwenen. Bekijken we de zaak vanuit een ander gezichtspunt Als we er vanuit gaan dat er

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen